Tổng hợp sự cố máy biến áp thường gặp và hướng xử lý

Tin Trung

• Kiến thức ngành điện
• Th4 1, 2025
• 774 lượt xem

Máy biến áp là đầu mối truyền tải và phân phối điện trong hệ thống điện quốc gia. Chỉ cần 1 sự cố từ máy biến áp có thể ảnh hưởng tới cung cấp điện đến đầu mối khác hoặc nơi tiêu thụ điện. Sự cố này dẫn tới mất điện, thiệt hại lớn tới kinh tế, đời sống sinh hoạt của cả vùng, khu dân cư hay khu công nghiệp. Trong bài tổng hợp dưới đây, BTB Electric sẽ chỉ ra các sự cố thường gặp trên máy biến áp và hướng xử lý phù hợp. 

Những sự cố thường gặp ở máy biến áp

Các sự cố được BTB Electric tổng hợp chủ yếu xuất hiện trên máy biến áp dầu (gồm kiểu kín và kiểu hở):

Đọc thêm: Phân loại tổn thất máy biến áp và phương pháp tính

Hướng xử lý một số sự cố thường gặp

Xử lý sự cố máy biến áp được thực hiện theo Thông tư số 28/2014/TT-BCT ngày 15/9/2014 của Bộ Công thương.

Xử lý máy biến áp bị quá tải

Nếu nhà sản xuất máy biến áp không có quy định riêng về công suất định mức, bảng sau đây quy định giới hạn quá tải dòng điện MBA.

Với máy biến áp dầu:

Với máy biến áp khô:

Với quá tải lâu dài, dòng điện tại nấc điện áp đó không vượt quá 5% dòng định mức.

Trình tự xử lý của nhân viên vận hành như sau:

Bước 1: Báo cáo các thông tin sau tới Cấp điều độ có quyền điều khiển:

• Thời gian bắt đầu quá tải và mức tải 90%, 100%, 110% định mức;
• Biến động nhiệt độ dầu và cuộn dây MBA;
• Thời gian cho phép quá tải theo quy định;

Bước 2: Kiểm tra hoạt động của hệ thống làm mát MBA và xử lý theo Quy trình vận hành và xử lý sự cố máy biến áp của Đơn vị quản lý vận hành ban hành.

Đọc thêm: Nổ máy biến áp: Tổng hợp nguyên nhân và hướng xử lý

Xử lý máy biến áp bị quá áp

Trong điều kiện vận hành bình thường, ngưỡng quá áp trên máy biến áp được xác định:

• Điện áp không cao quá 5% điện áp định mức nếu MBA không bị quá tải và vận hành lâu dài. Điện áp không quá cao 10% điện áp định mức nếu MBA bị quá tải không quá 25% công suất định mức.
• Điện áp không cao quá 10% điện áp định mức nếu MBA không bị quá tải và vận hành ngắn hạn (6 – 24 giờ).

Trong điều kiện sự cố:

• Các loại máy biến áp được vận hành ở điện áp không quá 10% điện áp định mức trong điều kiện không bị quá tải;
• MBA tự ngẫu có đầu phân áp ở điểm trung tính hoặc nối với MBA điều chỉnh nối tiếp, mức tăng điện áp theo quy định nhà sản xuất.

Trong mọi điều kiện, không để điện áp trên máy biến áp vượt quá 20% định mức. Nếu phát hiện cần tách ngay máy biến áp khỏi hệ thống để tránh hư hỏng.

Trình tự xử lý trường hợp quá áp máy biến áp:

• Nếu MBA có điều áp dưới tải, tự chuyển nấc phân áp dưới ngưỡng quá áp.
• Nếu MBA có nấc phân áp cố định, cần báo cáo Cấp điều độ có quyền điều khiển nếu MBA bị quá áp.

Xử lý một số hiện tượng bất thường

Khi phát hiện máy biến áp có hiện tượng bất thường như chảy dầu, thiếu dầu, quá nhiệt, có tiếng kêu lạ, nóng cục bộ ở đầu cốt sứ, bộ điều áp dưới tải hoạt động không bình thường, nhân viên vận hành cần tìm mọi biện pháp xử lý, báo cáo Cấp điều độ và ghi sổ nhật ký vận hành.

Khi có tín hiệu từ rơ le tác động, nhân viên vận hành phải xem xét bên ngoài máy biến áp, lấy mẫu khí trong rơ le, phân tích và kiểm tra tính chất cháy:

• Nếu khí cháy được hoặc có chứa sản phẩm sau phân hủy chất cách điện phải tiến hành tách máy biến áp.
• Trường hợp khí không màu, không mùi, không cháy được thì để máy biến áp tiếp tục vận hành và tăng cường kiểm tra, giám sát.

Xử lý cách ly máy biến áp

Một số trường hợp sự cố cần tách máy biến áp khỏi hệ thống đang vận hành:

• Máy biến áp kêu mạnh không đều và tiếng phóng điện.
• Máy biến áp quá nhiệt bất thường và liên tục trong điều kiện bình thường.
• Tràn dầu ra bình dầu phụ, vỡ kính phòng nổ hoặc phun qua van.
• Dầu hạ dưới mức quy định và tiếp tục hạ.
• Dầu thay đổi màu sắc đột ngột.
• Sứ bị rạn vỡ, phóng điện bề mặt, áp lực dầu không trong quy định, đầu cốt bị nóng đỏ.
• Dầu làm mát không đạt tiêu chuẩn.
• Các trường hợp bất thường khác theo quy định.

Lưu ý khi lắp đặt và vận hành máy biến áp

Lưu ý khi lắp đặt

• Với máy biến áp công suất trên 1000kVA, cần lắp đặt thêm máy cắt để bảo vệ. Máy cắt bảo vệ máy biến áp khi bị sét đánh, ngắn mạch phụ tải, chạm chập phóng điện bên trong,….
• Với máy biến áp có điện áp 35/0,4kV nên dùng tổ nối dây D/yn11 để giảm sóng hài bậc 3,5,7; giảm hiện tượng cộng hưởng L-C.
• Với máy biến áp đặt trong trạm kios, trạm 1 cột, cần lắp thêm tủ RMU để bảo vệ quá tải, ngắn mạch.
• Với máy biến áp đặt trong trạm treo 2 cột ngoài trời, cần lắp thêm cầu dao cách ly Breaker trước cầu chì rơi SI. Khi đóng điện không tải cần đóng SI trước, đóng máy cắt sau. Ngược lại khi cắt.

Trước khi đóng điện, cần thí nghiệm lại các thông số kỹ thuật của máy biến áp, thí nghiệm lại dầu. Nếu có bất thường hoặc số liệu khác với nhà sản xuất cần thông báo ngay để nhà sản xuất biết và xử lý.

Xem thêm: 7 phương pháp làm mát cho máy biến áp khô và dầu

Lưu ý khi vận hành

Trong quá trình vận hành máy biến áp, người vận hành cần thường xuyên ghi nhật ký theo dõi hằng ngày:

• Tình trạng bên ngoài: Mức dầu, màu hạt ẩm, tiếng kêu khi vận hành,…
• Thông số: điện áp, dòng điện, nhiệt độ dầu lớp trên cùng, nhiệt độ bối dây,..
• Với máy biến áp kiểu kín: Không được để máy bị quá tải lâu. Ở tải định mức, áp lực dầu bên trong khoảng 0.3at, khi quá tải là 0.35at, cần mở van xả áp để dầu xì ra ngoài.
• Dừng khẩn cấp máy biến áp khi có tiếng kêu bất thường, quá nhiệt bất thường, tràn dầu, phóng điện trên bề mặt sứ, vỡ sứ, bị ngắt điện.

Để hạn chế tình trạng sự cố máy biến áp xảy ra, giảm tần suất bảo trì, sửa chữa và đảm bảo máy biến áp hoạt động ổn định lâu dài, người vận hành cần tìm hiểu, lựa chọn dòng máy biến áp tương thích với hệ thống và trong khả năng tài chính cho phép. Tìm đọc thêm các bài viết về máy biến áp tại: https://btb-electric.com/vi/tin-tuc/kien-thuc-nganh/kien-thuc-tram-bien-ap/