Trạm đổi pin xe điện: Vai trò và tiềm năng phát triển trong hạ tầng trạm sạc giao thông xanh

BTB Electric

• Tin tức
• Th11 21, 2025
• 505 lượt xem

Sự ra đời của mô hình trạm đổi pin xe điện đã giải quyết được nhược điểm lớn của các trạm sạc truyền thống là thời gian sạc lâu và quá tải trong giờ cao điểm, giúp người dùng thuận tiện hơn trong quá trình sử dụng phương tiện xanh. 

Trạm đổi pin xe điện là gì? 

Trạm đổi pin xe điện (battery swap) là mô hình thay thế pin đã sử dụng cạn của các dòng xe điện bằng một pin được sạc đầy tại các trạm đổi có trả phí, thay vì phải cắm sạc và chờ đến khi pin đầy như mô hình trạm sạc truyền thống. Mô hình này được ví von như các “trạm xăng” cho xe điện, cho phép người dùng làm đầy pin xe chỉ sau 2-3 phút với các thao tác đơn giản như: sử dụng ứng dụng của trạm, quét mã QR để đổi pin mới và trả pin đã cạn năng lượng vào trạm. 

Trạm đổi pin xe điện thường có kích thước nhỏ gọn tương đương một máy bán nước tự động nên dễ dàng lắp đặt tại các cửa hàng tiện lợi, quán cafe, sảnh chung cư. Sự ra đời của mô hình này giúp khắc phục nhược điểm về thời gian sạc của trạm sạc truyền thống, góp phần thúc đẩy nhanh quá trình điện hóa phương tiện giao thông xanh. 

Cách thức hoạt động của trạm đổi pin 

So với cách sạc điện truyền thống, trạm đổi pin có phương thức hoạt động đơn giản hơn nhiều. 

• Tìm trạm: Bạn chỉ cần sử dụng ứng dụng để tìm trạm đổi pin gần nhất khi pin xe đã sử dụng gần cạn. 
• Mở khoang chứa pin tại trạm: Một trạm đổi pin thường có trung bình từ 10 ngăn tủ chứa pin. Quét mã QR in trên vỏ tủ để mở ngăn chứa pin đã được sạc đầy. 
• Đổi pin: Tháo pin cũ từ xe đặt vào ngăn sạc tại trạm, hệ thống sẽ tự động sạc đầy pin để phục vụ cho lần đổi tiếp theo.  
• Nhận pin mới: Lắp pin mới đã được sạc đầy vào xe và tiếp tục hành trình. 

Tại sao cần có trạm đổi pin xe điện?

Trong bối cảnh xe điện ngày càng bùng nổ ở quy mô toàn cầu, thậm chí còn trở thành yêu cầu bắt buộc tại nhiều thành phố như ở Trung Quốc, mô hình trạm đổi pin có tiềm năng lớn để giải quyết bài toán thiếu hụt hạ tầng trạm sạc tại nhiều quốc gia. 

Điển hình như tại Việt Nam, dẫu có mật độ cổng sạc xe điện xét trên dân số và diện tích đất nước vượt cả Trung Quốc và Mỹ nhưng hạ tầng trạm sạc vẫn chưa đáp ứng kịp sự phát triển của thị trường xe điện. Để đạt mục tiêu phủ sóng 50.000 trạm sạc, phục vụ cho 1 triệu xe điện vào năm 2030, ngoài việc đầu tư, mở rộng thêm các trạm sạc công cộng, khuyến khích lắp đặt trạm sạc cá nhân thì mô hình trạm đổi pin chính là giải pháp linh hoạt, thực tế và an toàn để đẩy nhanh quá trình chuyển dịch xanh tại các đô thị, nhất là tại các khu vực nội thành còn gặp khó khăn về hạ tầng như: không gian hạn chế, điện lưới yếu. 

Ngoài ra, việc đổi pin cũng khắc phục được nhược điểm lớn khiến nhiều người còn e ngại chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện gồm thời gian sạc lâu và chi phí mua pin cao. Thay vì phải chờ đợi ít nhất là nửa tiếng cho các trạm sạc nhanh DC, với sạc chậm AC còn có thể mất đến nửa ngày mới sạc được đầy pin, người dùng giờ chỉ tốn từ 2-3 phút để thao tác việc đổi pin cũ sang pin mới, hành trình gần như không bị gián đoạn. 

Ưu, nhược điểm của trạm đổi pin xe điện

Ưu điểm

Tiết kiệm thời gian và chi phí

Đây chính là ưu điểm nổi trội nhất khiến người dùng chuyển từ dòng xe sạc thông thường sang xe điện có thể đổi pin. Thao tác đơn giản, thời gian đổi pin mất có vài phút, trạm đổi pin cho phép duy trì hành trình gần như là liên tục mà không phải tốn thêm “thời gian chết” để chờ đợi sạc xe. 

Đáng nói, đổi pin còn giúp người dùng tiết kiệm từ 20-45% chi phí so với đổ xăng thông thường (thống kê của Selex Motor). Cụ thể, theo giá dịch vụ được cung cấp bởi VinFast, phí thuê pin là 200.000 đồng/ tháng và 9.000 đồng cho mỗi lần đổi. Một số đơn vị kinh doanh trạm đổi pin hiện nay, thậm chí đã cung cấp cả gói trả phí đổi pin theo tháng, giúp người dùng có thêm ưu đãi khi sử dụng xe điện. 

Phù hợp lắp đặt ở nhiều địa hình

Các mô hình trạm đổi pin đa phần có kích thước nhỏ gọn, dễ lắp đặt nên có thể xuất hiện linh hoạt tại bất kỳ khu vực nào, nhất là tại các khu đô thị thiếu không gian để lắp đặt trạm sạc công cộng, trạm sạc năng lượng mặt trời. 

Thúc đẩy hệ sinh thái xe điện

Nhiều chuyên gia nhận định, để phổ cập được xe điện phải xây dựng một hệ sinh thái riêng thuận tiện và có tính đồng bộ như cây xăng với xe xăng. Sự ra đời của battery swap được kỳ vọng sẽ tạo nên hệ sinh thái xe điện hoàn chỉnh bao gồm xe - pin - trạm sạc, giúp giảm tải cho lưới điện quốc gia và tăng tính tiện lợi cho người dùng. 

Nhược điểm

Cơ chế hoạt động của mô hình battery swap khá tương đồng với việc đổi bình gas: pin không phải là tài sản của một cá nhân duy nhất mà được cho “thuê” theo dạng dịch vụ có trả phí. Tuy nhiên, hình thức kinh doanh này lại khiến người dùng có tâm lý e ngại đổi phải pin giả, pin kém chất lượng, ảnh hưởng đến chất lượng xe điện. Đối chiếu với thói quen của người Việt khi coi xe cộ là tài sản cá nhân, việc phải sử dụng chung pin xe cũng là một trở ngại. 

Hơn nữa, mô hình trạm đổi pin chưa thật sự phổ biến tại Việt Nam, hoặc có thì mới chỉ dừng lại ở trạm đổi pin xe máy cũng khiến người dùng ô tô điện gặp khó khăn trong quá trình tìm trạm khi có nhu cầu. 

Về phía các nhà đầu tư, chi phí hạ tầng để phát triển một chuỗi trạm đổi pin không hề nhỏ, chưa kể việc quản lý pin sau khi thu hồi, đảm bảo an toàn cháy nổ… cũng là bài toán khó. Đặc biệt, việc chưa có một tiêu chuẩn pin thống nhất chính là thách thức lớn khiến nhiều hãng còn e ngại đầu tư vào mô hình này. Bởi nếu không có một quy chuẩn kỹ thuật, hệ thống đổi pin khó vận hành chung, đẩy người dùng vào tình huống chỉ có thể gắn bó với một thương hiệu và ngược lại, doanh nghiệp xe điện muốn gia tăng số lượng khách hàng lại phải rót vốn xây dựng hệ thống riêng. 

Thực trạng phát triển trạm đổi pin xe điện ở Việt Nam  

Là quốc gia có thị trường EV sôi động nhất khu vực Đông Nam Á, tất yếu Việt Nam không nằm ngoài cuộc đua mở rộng hạ tầng trạm đổi pin. 

Nổi bật nhất phải kể đến VinFast - doanh nghiệp tiên phong mở đường cho xu hướng xe điện tại Việt Nam. “Ông lớn” này mới công bố kế hoạch triển khai 150.000 trạm đổi pin xe máy điện phủ khắp 34 tỉnh, thành toàn quốc, trước mắt sẽ có khoảng 1.000 trạm đi vào hoạt động từ tháng 10/2025 và mục tiêu đến cuối năm là hoàn thành lắp đặt 50.000 trạm. Song song, VinFast cũng sẽ cho ra mắt một số dòng xe có thể đổi pin với thiết kế 2 ngăn, hỗ trợ 2 pin có thể tháo rời. 

Về phía Selex Motors, doanh nghiệp này lại chọn hướng mở rộng hệ sinh thái để gia tăng khả năng tương thích giữa trạm đổi pin Selex với các dòng xe máy điện thuộc các thương hiệu khác. Bên cạnh đó, từ giữa tháng 9/2025, Selex đã bắt tay với Petrolimex để đưa 3 trạm đổi pin vào hoạt động tại các trạm xăng. 

Với kinh nghiệm triển khai hệ thống đổi pin tại nhiều quốc gia, Honda Việt Nam đang tiến hành thử nghiệm trạm đổi pin tại các đại lý HEAD trên toàn quốc. Hay TMT Motor cũng đã có kế hoạch cho ra mắt 5 mẫu xe điện trong quý cuối của năm 2025, đi kèm là các trạm đổi pin công cộng dành cho cả xe máy và ô tô điện. 

Vấn đề nằm ở chỗ, các trạm đổi pin ở Việt Nam đến nay mới chỉ được phân bổ ở các thành phố lớn. Điển hình như Selex Motor - dù sớm triển khai các battery swap nhưng cũng chỉ lắp đặt ở Hà Nội, TP. HCM và Đà Nẵng, khiến người dùng tại các thành phố nhỏ gặp khó khăn trong việc tiếp cận mô hình trạm sạc mới. 

Nhìn chung, Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển mô hình trạm đổi pin khi chính phủ đang khuyến khích người dân chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện. Tuy nhiên, một khi chưa có tiêu chuẩn thống nhất về pin xe điện, các hãng xe vẫn sẽ “mạnh ai nấy chơi”, hệ sinh thái xe - pin - trạm không thể đồng bộ trên quy mô cả nước, kéo theo sự bất tiện cho người dùng cũng như gây áp lực lên hạ tầng giao thông. 

Một số câu hỏi về trạm đổi pin xe điện

Câu hỏi 1: Các dòng xe khác nhau có thể sử dụng chung trạm đổi pin không?

Trả lời: Không giống trạm sạc truyền thống, trạm đổi pin chưa có sự quy hoạch và đồng bộ về tiêu chuẩn pin nên không phải trạm nào cũng sử dụng được cho nhiều dòng xe. Bạn nên tìm hiểu trước về tính tương thích của pin tại trạm đổi với pin xe của bạn để tránh tình trạng trạm không nhận dạng được pin. Để chắc chắn, bạn có thể tìm trạm đổi pin theo hãng xe điện đang sử dụng. 

Câu hỏi 2: Có thể đổi 2 quả pin cùng lúc tại trạm được không?

Trả lời: Có, bạn có thể tiến hành đổi 2 pin cũ để lấy 2 pin mới tại cùng 1 trạm sạc. Tuy nhiên, quá trình này cần được thực hiện lần lượt. Tuyệt đối không để cả 2 pin cần đổi vào khoang trống của trạm, trạm sẽ nuốt pin và không trả lại pin cũ. 

Câu hỏi 3: Cách xử lý khi trạm đổi pin thông báo “Không nhận dạng được pin”?

Trả lời: Có 2 trường hợp xảy ra khiến trạm đổi pin không nhận dạng được pin. 

• Một là, dòng pin bạn đang dùng không tương thích với trạm sạc. Trường hợp này bạn cần tìm trạm của hãng xe để tiến hành đổi pin. 
• Hai là, pin xe có thể dính dị vật ở vùng tiếp điểm dưới đáy pin, hãy vệ sinh sạch sẽ và đổi lại. 

Trường hợp không xử lý được, bạn cần liên hệ kỹ thuật viên của hãng xe để được hỗ trợ.