Trạm sạc tư nhân và trạm sạc thông minh - giải pháp giảm quá tải cho trạm sạc công cộng

Trạm sạc là một trong những tiêu chí quan trọng để người dùng xem xét chọn lựa giữa xe xăng và xe điện. Bởi một hạ tầng trạm sạc công cộng nếu không đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng sẽ rất khó để chuyển đổi toàn diện. Lúc này, mô hình trạm sạc tư nhân và trạm sạc thông minh được coi là giải pháp giúp giảm tải cho các trạm sạc cộng đồng, thúc đẩy người dùng lựa chọn xe xăng như phương tiện di chuyển chính chứ không chỉ để phục vụ mục đích trải nghiệm. 

Tìm hiểu về trạm sạc tư nhân

Trạm sạc tư nhân là gì?

Trạm sạc tư nhân (Home Charging) là hệ thống trạm sạc xe điện được vận hành bởi một cá nhân, hộ gia đình hoặc các tổ chức tư nhân (chủ tòa nhà, chủ trung tâm thương mại) thay vì chịu sự quản lý của nhà nước hay các hãng sản xuất xe điện. 

Trạm sạc tư nhân tồn tại dưới nhiều hình thức gồm:

• Trụ sạc tại nhà: Thường được lắp đặt trong garage, sân nhà hoặc bãi đỗ xe riêng của các hộ gia đình, phục vụ cho nhu cầu sạc xe hàng ngày, đa phần không vì mục đích kinh doanh. 
• Trụ sạc tại nơi làm việc/ tòa nhà: Vị trí lắp đặt thường là tại các bãi đỗ xe của văn phòng, tòa nhà, trung tâm thương mại để phục vụ cho nhân viên, cư dân hoặc một số khách hàng. 
• Trạm sạc kinh doanh: Chủ đầu tư là các cá nhân hoặc doanh nghiệp, hợp tác với các nhà sản xuất xe điện hoặc đơn vị kinh doanh trạm sạc dưới hình thức trạm sạc nhượng quyền. 

Các hình thức đầu tư trạm sạc tư nhân

Trạm sạc tư nhân có thể được đầu tư theo cách thức góp vốn, cho thuê mặt bằng hoặc tự kinh doanh, vận hành trạm sạc.

• Góp vốn: Bạn chỉ cần đầu tư một khoản tiền nhất định cho các hệ thống trạm sạc hiện có và nhận lợi nhuận tính theo số điện tiêu thụ. 
• Cho thuê mặt bằng: Nếu bạn có mặt bằng rộng rãi và nhàn rỗi (quán cafe, siêu thị, bãi đỗ xe), có thể chia sẻ với các đơn vị kinh doanh trụ sạc tư nhân và nhận lợi nhuận hàng tháng.  
• Nhượng quyền kinh doanh: Một số đơn vị sản xuất xe điện, kinh doanh trạm sạc muốn mở rộng hạ tầng có thể tiến hành mời gọi các khách sạn, trạm dừng nghỉ, trạm xăng dầu, hệ thống siêu thị tham gia đầu tư và chia sẻ lợi nhuận khi lắp đặt các trụ sạc nhỏ lẻ.  
• Đầu tư theo mô hình hãng xe: Bằng cách liên hệ với các hãng xe lớn cung cấp mô hình kinh doanh trạm sạc cá nhân, bạn có thể tự vận hành các trụ sạc này tại nhà. 

Chi phí đầu tư cho trạm sạc tư nhân

Chi phí lắp đặt một trạm sạc tư nhân có sự khác biệt rất lớn, tùy vào quy mô, loại hình trụ sạc, thương hiệu và công năng sử dụng. Thông thường, chi phí đầu tư cho trạm sạc bao gồm khá nhiều hạng mục như: phí mua trụ sạc chính hãng, chi phí lắp đặt hạ tầng dây cáp điện, trụ móng, mái che, vỏ bảo vệ…, chi phí đầu tư cho hệ thống PCCC, bảo trì, bảo dưỡng định kỳ và trả tiền điện hàng tháng. Ngoài ra, trước đó bạn cần phải xin được giấy phép sử dụng đất, đấu nối lưới điện…  

Bạn có thể tham khảo bảng chi phí đầu tư cho một trạm sạc tư nhân dưới đây: 

Quy mô trạm sạc	Mục đích	Chi phí thiết bị
Quy mô nhỏ (1-2 trụ sạc chậm AC)	Sạc qua đêm/ trong giờ làm tại nhà, chung cư, văn phòng, khách sạn	200-500 triệu VNĐ
Quy mô vừa (1 trụ sạc nhanh DC hoặc 2-3 trụ sạc chậm AC)	Kinh doanh nhỏ lẻ, phục vụ dân cư, khách hàng trong khu vực	Từ 800 triệu - 2 tỷ VNĐ
Quy mô lớn (nhiều sạc nhanh DC)	Kinh doanh, lắp đặt tại bãi đỗ xe, quán cà phê, nhà hàng, trạm dừng nghỉ	Từ 3 tỷ VNĐ trở lên

Lợi ích của trạm sạc tư nhân

Trạm sạc tư nhân là thành phần không thể thiếu trong hạ tầng trạm sạc xe điện ở mỗi quốc gia. 

• Đối với cá nhân: Tiện lợi và chủ động là lợi ích hàng đầu khi lắp đặt trạm sạc tư nhân tại nhà. Thay vì phải tìm kiếm và chờ đợi hàng giờ tại các trạm sạc công cộng, Home Charging cho phép người dùng xe điện có thể sạc qua đêm hoặc bất kỳ thời gian nghỉ nào của xe, hoàn toàn chủ động kiểm soát thời gian, công suất và phí sạc, đặc biệt là có thể lựa chọn sạc xe vào giờ thấp điểm để tiết kiệm chi phí, năng lượng.  
• Đối với doanh nghiệp: Không chỉ tạo được nguồn thu nhập mới dưới hình thức kinh doanh trạm sạc, trạm sạc tư nhân còn giúp các doanh nghiệp nâng cao giá trị thương hiệu, tăng cường khả năng cạnh tranh, thu hút thêm tệp khách hàng và thể hiện được tính trách nhiệm đối với xu hướng phát triển bền vững của toàn xã hội. 
• Đối với xã hội: Trạm sạc tư nhân giúp giảm tải cho các trạm sạc công cộng, nhất là trong giờ cao điểm, từ đó thúc đẩy người dùng chuyển từ xe xăng sang xe điện một cách toàn diện. 

Tiềm năng phát triển trạm sạc tư nhân ở Việt Nam

Việt Nam là quốc gia Đông Nam Á thuộc nhóm thị trường ô tô điện mới nổi có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong 3 năm qua và chỉ xếp sau Brazil ở quy mô toàn cầu, theo Bloomberg NEF. Sự bùng nổ này kéo theo sự gia nhập của nhiều hãng sản xuất xe điện trong nước nhưng cũng gây áp lực lớn lên hạ tầng giao thông xanh. Các chuyên gia đánh giá, hạ tầng trạm sạc công cộng ở Việt Nam hiện nay không chỉ phân bổ bất hợp lý mà còn chưa đáp ứng kịp nhu cầu chuyển dịch từ xe xăng sang xe điện. Để phục vụ được doanh số xe điện có thể lên đến 2.5 triệu chiếc vào năm 2036, Việt Nam cần một mạng lưới trạm sạc dày đặc hơn, không chỉ ở các thành phố lớn mà còn cần phân bổ đồng đều ở các thành phố vệ tinh và vùng nông thôn. 

Đây chính là cơ hội và cũng là thách thức cho mô hình trạm sạc tư nhân hiện đang trở thành 1 trong những xu hướng chuyển dịch chính của thị trường EV trong và ngoài nước. 

Không chỉ giải quyết được nỗi lo xếp hàng chờ sạc hoặc "hết điện giữa đường" (range anxiety) của các phương tiện chạy pin, trạm sạc cá nhân còn đem đến cơ hội kinh doanh đa dạng cho người tiêu dùng xe điện khi hợp tác với các hãng xe để nhượng quyền hoặc cho thuê mặt bằng bỏ trống. Chủ mặt bằng có thể không cần bỏ vốn đầu tư lắp đặt trạm sạc mà vẫn nhận được lợi nhuận hàng năm từ diện tích nhàn rỗi. Hình thức này giúp giảm thiểu tối đa rủi ro khi đầu tư trạm sạc mà vẫn tạo ra được lợi nhuận thụ động từ điện năng tiêu thụ. V-Green hiện là đơn vị tiên phong trong việc kêu gọi người dùng nhượng quyền hoặc cho thuê mặt bằng để mở rộng hệ thống trạm sạc.

Ngoài ra, việc Chính phủ miễn hoàn toàn lệ phí trước bạ với ô tô điện đến tháng 2/2027 cùng các quy định hạn chế xe xăng tại Hà Nội (sắp tới có thể là TP. HCM) cũng đang góp phần thúc đẩy thị trường xe điện tăng trường, mở ra dư địa phát triển lớn cho mô hình trạm sạc tư nhân bên cạnh hạ tầng trạm sạc công cộng hiện tại.

Tuy nhiên, dù được coi là giải pháp hoàn hảo giúp người dùng xe điện chủ động hơn trong quá trình sạc xe, nhưng không phải cá nhân nào cũng có điều kiện để lắp đặt các wallbox tại nhà hay cho thuê/ nhượng quyền trạm sạc. Nguyên nhân đến từ những rào cản pháp lý và kỹ thuật tại một số chung cư khiến việc đồng thuận của Ban quản lý, đấu nối lưới điện, phê duyệt PCCC trở nên khó khăn. Chưa kể, chi phí đầu tư cho một trạm sạc cá nhân không hề rẻ và thời gian hoàn vốn có thể kéo dài nếu không xem xét các vấn đề liên quan đến vị trí địa lý, mật độ dân cư sử dụng xe điện trong khu vực.

Ứng dụng của thiết bị điện BTB Electric trong trạm sạc tư nhân

Khác với các trạm sạc công cộng, trạm sạc tư nhân đòi hỏi số lượng trụ sạc ít hơn với hệ thống điều khiển, bảo vệ cũng bớt khắt khe hơn. Bạn có thể đặt mua các trụ sạc từ các hãng sản xuất xe điện hoặc tùy chọn thiết bị lắp đặt trong tủ điện trụ sạc dựa trên sự hướng dẫn từ các chuyên gia. 

Hiện các thiết bị như MCB, MCCB, RCBO, Contactor của BTB Electric được ứng dụng rộng rãi tại các trạm sạc xe điện cá nhân nhờ tính năng bảo vệ, điều khiển vượt trội và tương thích với các thiết bị khác trong trạm, đáp ứng nghiêm ngặt các tiêu chuẩn an toàn quốc tế (IEC/EN, UL) cũng như quy định an toàn đặc thù tại Việt Nam.

Tùy chọn điển hình cho một trạm sạc tư nhân từ các thiết bị của BTB Electric gồm:

Thiết bị	Thông số
Aptomat	MCCB MF250E 3P 160A 36kA
	MCCB MF125E 3P 125A 25kA
	MCB MA63E 3P 50A 6kA
	MCB MA63E 1P 6A 6kA
	MCB MA63E 1P 20A 6kA
Contactor	Contactor MC3-12A 3P 220V

Tìm hiểu về trạm sạc thông minh

Trạm sạc thông minh là gì?

Trạm sạc thông minh (Smart EV Charging Station) là hệ thống các trạm sạc được trang bị công nghệ kết nối tiên tiến, cho phép người dùng tìm kiếm nhanh chóng hệ thống điểm sạc và quản lý quá trình sạc một cách tự động, hiệu quả từ việc nhận diện xe, theo dõi thời gian sạc, cách thức sạc đến việc thanh toán tiện lợi qua ứng dụng di động. 

Với khả năng giao tiếp 2 chiều giữa trụ sạc và xe điện, người dùng và lưới điện, trạm sạc thông minh không chỉ giúp tối ưu trải nghiệm người dùng, rút ngắn quy trình sạc, quản lý tốt năng lượng mà còn là giải pháp công nghệ cao có khả năng giảm tải áp lực cho lưới điện vào những giờ cao điểm. 

Tính “thông minh” trong các trạm sạc này được thể hiện ở các khía cạnh như sau: 

Tính năng	Công nghệ ứng dụng	Lợi ích
Tìm kiếm và đặt chỗ	Ứng dụng di động	Tìm kiếm nhanh chóng hệ thống trạm sạc, trạm trống và đặt chỗ trước
Nhận diện tự động	Cảm biến thông minh và giao tiếp không dây	Cho khả năng nhận diện và kết nối nhanh chóng với các dòng xe điện, giảm thiểu các lỗi không tương thích, không nhận dạng
Thanh toán tự động	QR Code, Ví điện tử	Thanh toán tiện lợi phí sạc không tiền mặt
Quản lý năng lượng	Giao thức OCPP, IoT	Cho phép trụ sạc tự động điều chỉnh công suất sạc phù hợp, tránh quá tải lưới điện và quá tải công suất pin xe
Bảo vệ pin	Cảm biến thông minh	Có khả năng giám sát nhiệt độ, điện áp và thời gian sạc để đảm bảo tuổi thọ tối ưu cho pin xe
Quản lý từ xa	Công nghệ đám mây	Người dùng có thể quản lý trạng thái sạc, điều chỉnh chế độ và nhận thông báo sạc đầy từ xa

Vai trò của trạm sạc thông minh trong hạ tầng giao thông xanh

• Nâng cao trải nghiệm người dùng: Trạm sạc thông thường có thể phục vụ được nhu cầu cơ bản của người dùng là sạc đầy pin cho xe điện. Tuy nhiên, trạm sạc thông minh đem đến trải nghiệm đa dạng và toàn diện hơn khi người dùng có thể dễ dàng tìm trạm trống, đặt chỗ, quản lý quá trình sạc và thanh toán nhanh chóng chỉ qua ứng dụng di động. 
• Sử dụng năng lượng hiệu quả: Hầu hết các trạm sạc thông minh đều có khả năng phân tích dữ liệu, tức là đánh giá và dự đoán được nhu cầu sử dụng năng lượng theo từng loại xe, từ đó điều chỉnh công suất và thời gian sạc phù hợp, giúp điện năng được sử dụng một cách tối ưu, tránh lãng phí do cổng sạc - trụ sạc không tương thích hay thời gian sạc quá lâu.
• Cung cấp năng lượng ổn định: Hệ thống lưu trữ năng lượng trong các trạm sạc thông minh sử dụng năng lượng tái tạo đảm bảo nguồn điện luôn sẵn sàng cấp cho xe điện, kể cả khi nguồn cấp từ lưới điện bị gián đoạn, qua đó nâng cao được độ tin cậy của hệ thống trạm sạc và duy trì tính liên tục trong hành trình của người dùng xe điện. 
• Thúc đẩy giao thông bền vững: Trạm sạc thông minh là bước tiến mới của trạm sạc truyền thống, không chỉ giảm tải cho các trạm sạc công cộng, sử dụng hiệu quả điện lưới mà còn thúc đẩy tâm lý hành vi của người dùng trong quá trình lựa chọn xe xăng, xe điện. 

Thị trường trạm sạc thông minh ở Việt Nam

So với mô hình trạm sạc tư nhân, trạm sạc thông minh vẫn chưa thật sự phát triển ở Việt Nam, chủ yếu do 1 số công ty lớn nắm quyền quản lý hệ thống, đồng thời khía cạnh thông minh tại các trạm sạc cũng còn nhiều hạn chế. 

• V-Green: Đây là đơn vị có hệ thống trạm sạc phủ rộng nhất toàn quốc. Đa phần các trụ sạc của Vin đều được quản lý qua 1 hệ thống riêng, người dùng có thể tìm kiếm và theo dõi quá trình sạc thông qua ứng dụng di động. 
• EBOOST, EV ONE, EverEV, SAPI: Hệ thống trụ sạc độc lập được tích hợp các tính năng thông minh như OCPP, thanh toán tiện lợi, giám sát quá trình sạc từ xa. 
• Selex Motor: Đơn vị kinh doanh xe máy điện, có hệ sinh thái xe - pin - trạm đổi pin độc lập, cho phép người dùng sạc đầy pin chỉ từ 2-3 phút với thao tác đổi pin đơn giản thực hiện tại trạm. 
• Ứng dụng AI/RE: Ứng dụng tích hợp trí tuệ nhân tạo Al cho khả năng dự đoán nhu cầu sạc và tối ưu việc phân phối năng lượng. 

Một số câu hỏi về trạm sạc tư nhân và trạm sạc thông minh

Câu hỏi 1: Trạm sạc thông minh có khả năng trả lại điện thừa cho lưới điện quốc gia không?

Trả lời: Hiện tại thì chưa nhưng Việt Nam đang trong giai đoạn nghiên cứu và thí điểm mô hình trạm sạc thông minh sạc hai chiều (V2G - Vehicle-to-Grid). Tức là, xe điện không chỉ nhận điện mà còn có thể trả lại điện thừa cho lưới điện quốc gia trong giờ cao điểm, giúp cân bằng tải và giảm áp lực lên lưới. 

Câu hỏi 2: Khó khăn khi lắp đặt trạm sạc tư nhân ở Việt Nam là gì?

Trả lời: Ở Việt Nam, nhiều chuyên gia nhận định, không phải cứ có tiền mua đất, mua trụ sạc là đầu tư được trạm sạc tư nhân. Việc này còn liên quan đến quy định của pháp luật hiện hành, quy định phòng cháy chữa cháy, hạ tầng lưới điện và khả năng đấu nối với hệ thống điện hiện tại…

Câu hỏi 3: Chi phí đầu tư cho trạm sạc tư nhân ở Việt Nam là bao nhiêu?

Trả lời: Tùy thuộc vào quy mô, loại hình, trang thiết bị trạm sạc mà một trạm sạc tư nhân có thể tốn từ 200 triệu VNĐ đến vài tỷ đồng.