Làm thế nào để vận hành trạm sạc an toàn?

Vận hành trạm sạc an toàn không chỉ là tiêu chí mà còn là yêu cầu bắt buộc đối với các nhà sản xuất, đầu tư trạm sạc xe điện để đảm bảo một hạ tầng giao thông xanh hiện đại và đáp ứng tiêu chuẩn. Tìm hiểu chi tiết về cách vận hành an toàn trạm sạc trong bài viết sau của chúng tôi.

Nguyên tắc an toàn chung khi vận hành trạm sạc

Đối với nhà sản xuất/ đơn vị đầu tư

Ở Việt Nam, xe điện của mỗi hãng thường đi kèm với hệ sinh thái riêng gồm xe - pin - trạm. Vì vậy, tùy thuộc vào từng nhà sản xuất hoặc đơn vị đầu tư sẽ có những yêu cầu riêng trong quy trình vận hành trạm sạc. Nhưng về cơ bản, nguyên tắc an toàn chung cần đảm bảo sẽ gồm: 

Hướng dẫn sử dụng rõ ràng

• Cung cấp tài liệu hướng dẫn chi tiết: Nhà sản xuất có trách nhiệm cung cấp tài liệu hướng dẫn lắp đặt, vận hành chi tiết cho chủ đầu tư, ban quản lý trung tâm thương mại/ tòa nhà… bao gồm cả văn bản và video để đảm bảo người dùng có hiểu biết cơ bản nhất về cách sử dụng trạm sạc đúng cách. 
• Hỗ trợ trực tuyến: Thiết lập kênh hỗ trợ online để giải đáp thắc mắc của người dùng trong quá trình sạc xe. Đảm bảo kênh online này luôn trong tình trạng sẵn sàng và phản hồi nhanh chóng. 

Quản lý và giám sát

• Hệ thống quản lý trạm sạc: Trạm sạc cần có hệ thống quản lý riêng biệt để theo dõi trạng thái hoạt động, quản lý người dùng và cảnh báo sự cố. 
• Giám sát từ xa: Ứng dụng các thiết bị và công nghệ thông minh cho phép theo dõi, giám sát trạm sạc từ xa bằng camera hoặc cảm biến để kịp thời xử lý trước các dấu hiệu bất thường. 
• Bảo trì dự phòng: Đưa ra lịch trình kiểm tra bảo trì, bảo dưỡng định kỳ về tình hình hoạt động, tình trạng của các linh kiện quan trọng như cáp sạc, đầu nối, hệ thống làm mát và các thiết bị bảo vệ trong tủ điện. 

Đảm bảo an ninh

• Kiểm soát truy cập: Đảm bảo chỉ người dùng hợp pháp mới được sạc xe điện tại trạm, hạn chế tình trạng câu điện hoặc sạc trái phép. 
• Camera giám sát: Camera lắp đặt tại trạm sạc phải là loại có chất lượng cao, ít góc chết, ghi hình rõ nét được cả ngày lẫn đêm và có khả năng lưu trữ an toàn trong thời gian dài. 
• Biện pháp PCCC: Đảm bảo trạm sạc được trang bị đầy đủ các trang thiết bị PCCC tiêu chuẩn, đồng thời nhân viên vận hành trạm sạc cũng được đào tạo cách xử lý nhanh chóng trong tình huống cháy nổ. 

Đối với người dùng xe điện

Kiểm tra thiết bị và môi trường

• Quan sát kỹ đầu nối và cáp sạc trước mọi quá trình sạc. Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào của dây sạc (dây bị đứt, sờn, ăn mòn,...) tuyệt đối không được sử dụng và cần báo ngay cho đơn vị vận hành. 
• Đảm bảo cổng sạc của xe sạch sẽ, không dính dị vật, bụi bẩn, hơi nước để tránh chập cháy hoặc đầu nối sạc không nhận diện được khi kết nối trạm và xe. 
• Chỉ tiến hành sạc pin xe ở trạm sạc khô ráo, thông thoáng, không có các vật liệu cháy nổ. Không nên sạc xe khi trời mưa to, có sấm sét, trừ khi trạm sạc có mái che. 

Thao tác cắm và rút sạc

• Ưu tiên tắt khóa điện nguồn trước khi sạc pin xe điện.
• Đảm bảo đầu nối được cắm vào cổng sạc của xe một cách chắc chắn và có tín hiệu kết nối thành công. 
• Hạn chế tình trạng ngắt sạc đột ngột mà không thông qua quy trình dừng sạc của hệ thống. 
• Khi quá trình sạc hoàn tất, hãy nhấn nút dừng sạc hoặc thực hiện theo quy trình trên màn hình cảm ứng/ ứng dụng di động trước khi rút đầu nối sạc ra khỏi xe. 

Lưu ý về pin và quy trình sạc tiêu chuẩn

Pin xe là thành phần quan trọng hàng đầu của xe điện. Để chắc chắn pin xe hoạt động hiệu quả và tối ưu tuổi thọ, người dùng cần lưu ý một số vấn đề sau: 

• Chờ pin nguội: Pin xe điện rất nhạy cảm với nhiệt độ cao, nhất là dòng Lithium-ion. Do đó, xe điện sau thời gian chạy liên tục nên để pin nguội trong vòng 20-30 phút mới tiến hành sạc để hạn chế tình trạng quá nhiệt ở pin. 
• Tránh sạc đầy 100% thường xuyên: Các nhà sản xuất xe điện khuyến cáo, nếu bạn không có kế hoạch di chuyển đường dài, không nên sạc đầy 100% pin. Ngưỡng an toàn nhất để tối ưu tuổi thọ của pin là từ 30-80% pin. 
• Không sạc quá lâu: Người dùng xe điện thường có thói quen sạc qua đêm để tận dụng thời gian nghỉ của xe. Tuy nhiên, xe điện được khuyến khích không nên sạc liên tục quá 8 tiếng (đối với sạc chậm AC) hoặc để xe cắm sạc mà không có người giám sát quá trình. 
• Hạn chế sạc nhanh: Sạc nhanh có khả năng làm đầy 80% pin chỉ trong khoảng 30 phút nhưng cũng tạo ra lượng nhiệt lớn, ảnh hưởng đến tuổi thọ của pin. Thế nên, nếu không có nhu cầu di chuyển gấp, nên ưu tiên sử dụng sạc chậm thay vì sạc nhanh cho mục đích hàng ngày. Trong trường hợp cần đến sạc nhanh, hãy đảm bảo xe của bạn hỗ trợ tính năng này. 

Đảm bảo an toàn PCCC trạm sạc

Theo Cục Cảnh sát PCCC&CNCH, Việt Nam hiện chưa có Bộ Quy chuẩn kỹ thuật riêng cho trạm sạc xe điện và cũng chưa đề cập đến các giải pháp cụ thể về cảnh báo và chữa cháy cho trạm sạc. Điều này đồng nghĩa với việc, đảm bảo an toàn PCCC cho trạm sạc xe điện mới chỉ dừng lại ở các giải pháp ngăn ngừa cháy lan, cháy nổ trong trường hợp có sự cố điện xảy ra. 

Trong đó, một số biện pháp PCCC được đề cập cụ thể như sau:

• Trạm sạc xe điện cần được lắp đặt tại khu vực riêng, độc lập với các bãi đỗ xe loại khác và được ngăn cách bằng tường chống cháy hoặc đảm bảo khoảng cách an toàn không dưới 10m với các khu vực xung quanh trạm sạc. 
• Với trạm sạc lắp đặt ở trạm xăng dầu, vị trí lắp đặt phải phù hợp với cấp vùng nguy hiểm trong cửa hàng được quy định tại Điều 7 QCVN 01:2020/BCT, tương ứng thiết bị điện cũng phải đáp ứng được tiêu chuẩn quy định tại Điều 11 QCVN 01:2020/BCT.
• Khu vực gara trạm sạc phải có khả năng chống tụ khói theo quy định tại Điều 2.3.3 QCVN 13:2018/BXD. Đồng thời quạt hút khói phải có giới hạn chịu lửa tối đa và phù hợp với nhiệt độ thực tế của đám cháy xe điện, trạm sạc theo quy định tại D.9 QCVN 06:2021/BXD.
• Tủ điện, thiết bị điện dùng cho trạm sạc phải được ngăn cháy với khu vực gara theo quy định tại Điều 2.3.4 của QCVN 13:2018/BXD. Về tiêu chuẩn kỹ thuật, các thiết bị này phải đáp ứng được yêu cầu của QCVN 12:2014/BXD cùng các tiêu chuẩn liên quan.
• Việc ngắt nguồn trạm sạc trong trường hợp có sự cố bắt buộc phải thực hiện bằng tay. Nút dừng khẩn cấp của trạm sạc phải được đặt ở vị trí cách trạm sạc không quá 15m và cần có nhãn dán, chỉ dẫn cụ thể. 
• Khu vực trạm sạc bắt buộc phải có trang thiết bị PCCC phù hợp theo TCVN 3890:2009 “Phương tiện phòng cháy và chữa cháy cho nhà và công trình - Trang bị, bố trí, kiểm tra, bảo dưỡng”.
• Các bình chữa cháy xách tay, bình chữa cháy xe đẩy phải được bố trí tại vị trí dễ nhận biết và tiếp cận tại các trạm sạc để kịp thời xử lý khi có sự cố điện xảy ra. 

Các thiết bị bảo vệ quan trọng trong vận hành trạm sạc

Việc vận hành trạm sạc an toàn, trước tiên phải đảm bảo trạm sạc được trang bị một hệ thống các thiết bị điện có chức năng bảo vệ chuyên dụng. Các thiết bị này thường xuất hiện trong tủ điện trạm sạc hoặc hệ thống điện của trạm, đảm nhận nhiệm vụ bảo vệ người dùng, xe và hạ tầng trạm sạc khỏi các sự cố điện như điện giật, quá tải, hỏa hoạn… 

Dưới đây là các thiết bị điện quan trọng giúp bảo vệ trạm sạc: 

• Thiết bị đóng cắt (MCB, MCCB, ACB): Tùy thuộc vào quy mô của từng trạm sạc mà nhà sản xuất sẽ lựa chọn thiết bị ngắt mạch phù hợp. Nhóm thiết bị này có chức năng bảo vệ hệ thống dây điện và thiết bị sạc trước tình trạng quá tải, ngắn mạch, giúp hạn chế sự cố chập cháy, cháy nổ. 
• Thiết bị bảo vệ dòng dư (RCBO, RCD): Trong khi RCBO Type B có khả năng chống quá tải, ngắn mạch và rò rỉ điện thì RCD là thiết bị bảo vệ dòng điện dư chuyên dụng cho trạm sạc. RCD loại B thường được ưu tiên lắp đặt cho các trạm sạc nhờ đặc tính phát hiện được nhiều loại dòng rò. Thiết bị này cần đáp ứng yêu cầu bảo vệ theo tiêu chuẩn IEC 62955. 
• Thiết bị chống sét (SPD): Có tác dụng bảo vệ hạ tầng trạm sạc trước sét đánh hoặc xung điện áp do sự cố lưới điện. 
• Hệ thống nối đất: Trạm sạc cần có hệ thống nối đất an toàn để tạo đường dẫn cho dòng điện dư thừa xuống đất. 
• Nút dừng khẩn cấp: Phải được bố trí ở vị trí dễ tiếp cận để dễ dàng ngắt nguồn điện bằng tay trong các tình huống khẩn cấp.  

Vai trò của thiết bị điện BTB Electric trong hạ tầng trạm sạc an toàn

BTB Electric là nhà sản xuất thiết bị điện công nghiệp chuẩn Châu Âu, chuyên cung cấp các sản phẩm đóng ngắt và điều khiển chất lượng cao phù hợp lắp đặt trong tủ điện trạm sạc.

MCB

MCB của BTB Electric được thiết kế để đáp ứng đa dạng các nhu cầu bảo vệ từ cơ bản đến tiên tiến nhất. Thiết bị mang lại hiệu suất cao và độ tin cậy vượt trội với dải dòng điện rộng từ 1 đến 125A, dòng cắt ngắn mạch 6/10kA. Sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn IEC 60898-1 cho các ứng dụng dân dụng và tòa nhà thương mại, đồng thời đáp ứng tiêu chuẩn IEC 60947-2 dành cho các ứng dụng công nghiệp khắt khe hơn.

Trong đó, MCB loại MA có thể phản ứng ngay lập tức với tốc độ lên đến 12 lần dòng điện định mức, được thiết kế để bảo vệ động cơ có dòng khởi động cao, đặc biệt phù hợp với trạm sạc xe điện. 

Tham khảo thông số sản phẩm MCB tại: https://btb-electric.com/vi/mcb/

MCCB

Bộ ngắt mạch M series MCCB có khả năng đáp ứng nhu cầu bảo vệ và phân phối điện một cách linh hoạt. Thiết bị sở hữu tính năng chịu dòng ngắn mạch cao, đảm bảo bảo vệ bền bỉ và an toàn trong quá trình cách ly, đáp ứng chuẩn IEC 60947-2. 

Trong đó, 2 mã MF và ME được sử dụng rộng rãi trong ứng dụng trạm sạc:

• MF: Ngắt mạch cố định – relay bảo vệ T01; dải dòng điện định mức (In) từ 20A tới 800A; dòng cắt ngắn mạch (Ue) là 25kA, 36kA, 50kA và 85kA.
• ME: Ngắt mạch cơ chế điện tử – relay bảo vệ E01; dải dòng điện định mức (In) từ 320A tới 1600A; dòng cắt ngắn mạch (Ue) là 60kA và 65kA.

Tham khảo thông số sản phẩm MCCB tại: https://btb-electric.com/vi/mccb/

RCBO

MO-RCBO của BTB Electric được thiết kế để cung cấp giải pháp bảo vệ toàn diện, tích hợp chức năng của cả MCB và RCCB trong một thiết bị, kết hợp bảo vệ từ - nhiệt với công nghệ bảo vệ dòng rò điện tử, mang lại hiệu suất cao và độ tin cậy vượt trội trong mọi điều kiện vận hành.

RCBO của chúng tôi mang nhãn hiệu KEMA – KEUR uy tín toàn cầu với dải dòng điện định mức 6A – 63A và dòng cắt tối đa 6kA, phù hợp để chống quá tải, dòng rò, chống giật cho trạm sạc.

Tham khảo thông số sản phẩm RCBO tại: https://btb-electric.com/vi/rcbo/

AC Contactor 

Contactor đóng vai trò điều khiển dòng điện và bảo vệ hệ thống trước các sự cố, đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình sạc xe điện. Ngoài ra, contactor của BTB Electric còn có thể điều khiển tự xa thông qua hệ thống điều khiển, giúp quá trình sạc diễn ra tự động. 

Tham khảo thông số sản phẩm Contactor tại: https://btb-electric.com/vi/rcbo/

Một số câu hỏi về vận hành trạm sạc an toàn

Câu hỏi 1: Nút dừng khẩn cấp ở trạm sạc xe điện được dùng khi nào?

Trả lời: Nút dừng khẩn cấp trong mọi trường hợp chỉ nên dùng khi có sự cố điện khẩn cấp xảy ra. Tại trạm sạc cũng vậy. Nút dừng cần được bố trí ở vị trí dễ nhìn và dễ tiếp cận để người dùng hoặc người vận hành trạm sạc có thể nhấn nút ngay lập tức khi có cháy nổ hoặc hỏa hoạn. 

Câu hỏi 2: Trạm sạc cần phải tuân thủ tiêu chuẩn nào trong quá trình thiết kế, thi công?

Trả lời: NSX phải tuân thủ nghiêm ngặt 2 tiêu chuẩn quốc tế phổ biến liên quan đến trạm sạc xe điện là IEC 61851 và ISO 15118, cùng các tiêu chuẩn quốc gia phù hợp tại từng vùng lãnh thổ.

Vận hành trạm sạc an toàn và hiệu quả là một quy trình phức tạp đòi hỏi sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa nhà đầu tư và người dùng xe điện, trong đó, việc trang bị các thiết bị điện chất lượng và đảm bảo công tác PCCC tiêu chuẩn là 2 yếu tố then chốt để hạn chế các sự cố điện xảy ra.