12-09-2025
Máy biến áp tăng áp là gì? Nguyên lý hoạt động và ứng dụng
Điện năng truyền tải trên đường dây sẽ bị hao phí do tỏa nhiệt, điện áp càng thấp – hao phí càng cao. Do vậy cần sử dụng máy biến áp tăng áp để giảm thất thoát trên đường dây tải điện. Cùng BTB Electric tìm hiểu chi tiết đặc điểm của biến áp tăng áp qua bài viết sau.
Máy biến áp tăng áp là gì?
Máy biến áp tăng áp là loại máy biến áp có chức năng nâng mức điện áp đầu ra cao hơn đầu vào, phục vụ truyền tải điện năng đi xa. Khi đó hệ số vòng dây sơ cấp so với thứ cấp luôn <1. Biến áp nâng áp được sử dụng chủ yếu cho các nhà máy điện hay đầu nguồn phân phối điện với mục đích tăng điện áp truyền tải lên mức tối đa có thể, hạn chế hao phí đường dây.
Máy biến áp tăng áp hoạt động thế nào?
Máy biến áp tăng áp có cấu tạo của một biến áp điển hình với ba thành phần chính là lõi thép, cuộn dây và vỏ biến áp. Cuộn dây quấn lõi thép phía đầu vào gọi là cuộn sơ cấp. Cuộn dây quấn lõi thép phía đầu ra gọi là cuộn thứ cấp. Bên cạnh đó, vỏ biến áp có tác dụng bảo vệ các thành phần bên trong khỏi tác động từ môi trường.
Khi có dòng điện xoay chiều chạy qua cuộn sơ cấp, từ trường được sinh ra. Từ trường này gây hiện tượng cảm ứng điện từ lên cuộn dây sơ cấp, tạo ra một dòng điện có điện áp tới đầu ra. Giá trị của điện áp này phụ thuộc vào điện áp đầu vào và tỉ số vòng dây của 2 cuộn dây (N1/N2). Với máy biến áp tăng áp, tỉ số này luôn <1, tức là điện áp đầu ra luôn cao hơn điện áp đầu vào.
Xem thêm: Tổng hợp các loại máy biến áp phổ biến trên thị trường
Ứng dụng của máy biến áp tăng áp
Máy biến áp tăng áp được sử dụng trong các ứng dụng truyền tải điện xoay chiều đầu nguồn điện: nhà máy thủy điện, điện than, điện rác, điện khí, điện gió, điện mặt trời, điện hạt nhân,… Việc nâng điện áp lên cao giúp giảm cường độ dòng điện xuống ngưỡng rất thấp, cho phép truyền tải điện năng đi xa với một hao phí tương đối nhỏ. Biến áp nâng áp có thể nâng điện áp đầu ra lên tới 500kV – tương đương đường dây cao áp.
So sánh với máy biến áp hạ áp
So với máy biến áp hạ áp, điểm khác biệt lớn nhất của máy biến áp tăng áp là sự biến đổi điện áp. Tại biến áp tăng áp, điện áp đầu ra luôn lớn hơn điện áp đầu vào. Tại biến áp hạ áp, điện áp đầu ra luôn nhỏ hơn điện áp đầu vào. Đồng nghĩa với đó, cấu tạo số vòng dây sơ cấp/thứ cấp của hai loại biến áp này luôn ngược nhau. Điều này có thể dẫn tới sự thay đổi về kích thước, trọng lượng máy biến áp nếu xét cùng 1 dòng và cùng công suất.
Do cần điện áp đầu ra cao, máy biến áp nâng áp tỏa nhiệt nhiều hơn loại hạ áp khi làm việc. Do vậy yêu cầu về hệ thống làm mát của biến áp tăng áp cao hơn, dẫn tới chi phí vận hành và bảo trì cao hơn.
Hai dòng máy biến áp này có ứng dụng khá trái ngược nhau:
- Biến áp tăng áp đặt tại nơi cần nâng điện áp như đầu nguồn truyền tải điện.
- Biến áp hạ áp đặt tại nơi cần hạ điện áp như cuối nguồn phân phối điện.
Máy biến áp tăng áp là mắt xích không thể thiếu trong đường dây truyền tải điện cao thế với nhiệm vụ nâng điện áp, giảm hao hụt đường dây truyền tải. Tham khảo thêm các bài viết khác về máy biến áp tại: https://btb-electric.com/vi/tin-tuc/kien-thuc-nganh/kien-thuc-tram-bien-ap/
