An toàn điện trong xây dựng: Tiêu chuẩn và quy định chung 

BTB Electric

• Tin tức
• Th9 24, 2025
• 19 lượt xem

Tai nạn điện luôn chiếm tỷ trọng cao trong nhóm tai nạn trên công trường xây dựng, chỉ xếp sau ngã giàn giáo. Để phòng tránh và hạn chế các tai nạn điện này, cần có các biện pháp để loại trừ nguy cơ công nhân, người thao tác với điện làm việc trong môi trường thiếu an toàn, thiếu các kỹ năng và trình độ kỹ thuật chuyên môn. Trong phạm vi bài viết dưới đây, BTB Electric sẽ thông tin đến bạn các quy định và tiêu chuẩn cụ thể về an toàn điện trong xây dựng. 

An toàn điện trong xây dựng là gì?

Tai nạn điện trong xây dựng thường xuất phát từ 2 nguyên nhân:

• Người lao động lầm tưởng thiết bị, hệ thống không có điện nhưng thực tế vẫn mang điện, dẫn đến nguy cơ bị điện giật, bỏng điện. 
• Người lao động không được trang bị kiến thức hoặc các dụng cụ bảo vệ cá nhân đúng tiêu chuẩn, hoặc công trình thiếu các cảnh báo, chỉ dẫn cơ bản. 

Ngoài ra, khi chủ thầu, người quản lý sử dụng người thao tác với điện có trình độ kỹ thuật không phù hợp cũng có nguy cơ xảy ra tai nạn liên quan đến điện. 

Vì vậy, an toàn điện trong xây dựng được hiểu là bộ quy tắc liên quan đến việc thi công, vận hành, sửa chữa, bảo dưỡng, kiểm tra, đánh giá hệ thống và thiết bị điện của những người trực tiếp thao tác với điện trên công trường, đồng thời cũng là các biện pháp, cảnh báo nhằm hạn chế các tai nạn điện xảy ra với công nhân làm việc trong lĩnh vực xây dựng. 

Bộ quy tắc an toàn này có sự khác biệt ở từng quốc gia, dựa trên các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc tế phổ biến. Ở Việt Nam, an toàn trong lắp đặt, thi công điện trên công trường cần tuân thủ quy định cơ bản của Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia “An toàn trong thi công xây dựng” QCVN 18:2014/BXD do Bộ Xây dựng ban hành kèm theo Thông tư số:16/2014/TT-BXD của Bộ trưởng Bộ Xây dựng.

Quy định chung về an toàn điện trong thi công xây dựng

Thông tư 16/2021/TT-BXD quy định tất cả các hệ thống điện cũng như các công việc liên quan đến lắp đặt, thi công, sửa chữa điện trên công trường, công trình phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định của pháp luật về xây dựng, điện lực, ATVSLĐ, PTBVCN và các quy định chuyên ngành khác liên quan. 

Cụ thể:  

Về yêu cầu của thiết bị, hệ thống điện

• Thiết bị điện, hệ thống điện phải có kích thước và đặc điểm phù hợp với yêu cầu kỹ thuật và điều kiện đặc thù; đủ độ bền cơ học để đáp ứng các điều kiện làm việc khác nhau, không bị hư hỏng do tác động từ môi trường như nước, bụi, nhiệt độ, hóa chất ăn mòn…
• Thiết bị, hệ thống điện phải được thi công, lắp đặt và bảo trì đúng tiêu chuẩn để phòng tránh được các yếu tố nguy hiểm do giật điện, cháy nổ.
• Bắt buộc sử dụng thiết bị đóng cắt cho việc phân phối điện và cấp điện đến từng khu vực thi công. Nhóm thiết bị này phải được đặt ở nơi dễ nhìn và chỉ có thể được khóa ở vị trí ”tắt/off", đồng thời sử dụng được trong cả trường hợp khẩn cấp. 
• Các thiết bị, ổ cắm, đầu cấp điện phải được đánh dấu, dán nhãn thông báo, có chỉ định rõ ràng về điện áp và mục đích sử dụng.
• Khu vực lắp đặt điện phải có đầy đủ thông tin dưới dạng bản vẽ hoặc sơ đồ chỉ dẫn liên quan đến việc bố trí, thiết kế mạch điện, thiết bị điện. Các bộ phận này cần được nhận diện một cách rõ ràng bằng nhãn dán hoặc các phương pháp khác. 
• Đối với mạch điện và thiết bị điện khác nhau về điện áp trong cùng hệ thống, cần được dán nhãn rõ ràng bằng các màu khác nhau. 
• Có biện pháp kỹ thuật hiệu quả để ngăn hệ thống tiếp nhận dòng điện có điện áp đột biến. 
• Cần lắp đặt hệ thống chống sét cho hệ thống theo điều kiện thực tế tại công trường và quy định kỹ thuật của các thiết bị điện. 
• Không được lắp đặt chung đường dây truyền tín hiệu với đường dây trung thế và cao thế. 
• Phải sử dụng dây dẫn và thiết bị có khả năng chống cháy trong môi trường dễ cháy nổ hoặc tại các kho hóa chất.

Đối với công tác thi công, lắp đặt, sửa chữa

• Các công tác thi công, vận hành, kiểm định, thử nghiệm, sửa chữa, bảo trì điện phải do các nhân, tổ chức có đủ điều kiện năng lực theo quy định của pháp luật đảm nhận và phải tuân thủ các quy chuẩn an toàn điện trong xây dựng gồm: QCVN QTĐ 5:2009/BCT, QCVN QTĐ 6:2009/BCT, QCVN QTĐ 7:2009/BCT, QCVN QTĐ 8:2010/BCT, QCVN 01:2020/BCT… cùng một số quy định khác liên quan đến thiết bị điện, PTBVCN, PCCC khác. 
• Người làm việc với điện cần kiểm tra kỹ lưỡng tình trạng của các thiết bị và dây dẫn trước mỗi ca làm việc, chỉ sử dụng, vận hành hệ thống khi đảm bảo an toàn. Trong đó, dây dẫn điện, thiết bị phải luôn được xem là có điện, trừ trường hợp đã được xác nhận ngắt điện.
• Đảm bảo khoảng cách an toàn điện theo quy định của pháp luật, không làm việc gần các bộ phận điện không được cách ly.
• Yêu cầu ngắt điện hoàn toàn và chắc chắn rằng dây dẫn, thiết bị điện không còn điện trước bất kỳ quá trình sửa chữa, bảo trì. Sử dụng các biển cảnh báo để ngăn chặn việc đóng điện hoặc khởi động thiết bị đột ngột.
• Trường hợp không thể ngắt các bộ phận mang điện như dây dẫn, thiết bị ở gần khu vực sửa chữa, bảo trì, việc cách ly các bộ phận này phải do người quản lý an toàn điện của đơn vị cấp điện trực tiếp phụ trách và phải có biển cảnh báo, chỉ dẫn về khoảng cách an toàn đi kèm. 
• Sau công tác bảo trì, sửa chữa, các thiết bị, hệ thống phải được xác nhận là đã xử lý đoản mạch, hệ thống nối đất và đảm bảo các biện pháp an toàn khác.
• Người trực tiếp làm việc với điện phải được trang bị đầy đủ thiết bị phòng hộ cá nhân và dụng cụ phù hợp theo quy định an toàn chung của ngành điện.

Đối với các thông báo, cảnh báo

• Nghiêm cấm người không có thẩm quyền, chức trách bước vào phòng điều khiển thiết bị hoặc tự ý đấu nối, can thiệp vào mạng điện. 
• Chủ đầu tư, công trình cần hướng dẫn cụ thể các kỹ năng cần thiết cho công nhân viên trong các trường hợp hỏa hoạn, điện giật,..
• Yêu cầu cần có tên và cách thức liên lạc của ít nhất 2 người chịu trách nhiệm quản lý an toàn điện để kịp thời xử lý khi có sự cố về điện trên công trường. 
• Các biển báo, cảnh báo phải được bố trí ở các khu vực nguy hiểm hoặc gần với thiết bị điện nguy hiểm. 
• Người quản lý có trách nhiệm hướng dẫn người sử dụng tất cả các lưu ý quan trọng liên quan đến thiết bị điện và các yếu tố nguy hiểm có thể xảy ra khi sử dụng thiết bị.

Tiêu chuẩn an toàn điện trong xây dựng tại Việt Nam

TCVN 4086:1985 là tiêu chuẩn về an toàn điện trong xây dựng được áp dụng riêng tại Việt Nam, quy định những yêu cầu chung về công tác xây lắp tại các công trường xây dựng trong nước. Tuy nhiên, tiêu chuẩn này không áp dụng cho công trường có điện áp đến 1000V và công tác xây lắp ở các khu vực khai khoáng như khai thác than, quặng…

TCVN 4086:1985 quy định những yêu cầu về an toàn điện trong xây lắp, sửa chữa tại công trình xây dựng như sau:

Với đơn vị xây lắp, sử dụng dụng cụ điện cầm tay

• Trước khi cấp phát các dụng cụ điện cầm tay như khoan điện, máy biến áp, hạ áp, biến đổi tần số,... cho công nhân, chủ đơn vị phải đảm bảo các thiết bị đã trải qua thử nghiệm về cách điện với vỏ, nối đất, đồng thời cấu tạo bảo vệ của dụng cụ phải phù hợp với điều kiện sử dụng. Nghiêm cấm cấp phát dụng cụ có dấu hiệu hỏng hóc cho công nhân. 
• Dụng cụ điện cầm tay phải được đánh số thứ tự và bảo quản ở nơi khô ráo sau khi sử dụng. Định kỳ kiểm tra 3 tháng/lần về hiện tượng chạm mát trên vỏ, tình trạng của dây nối đất, 1 tháng/lần về cách điện và nguồn điện của các dụng cụ này. Việc bảo dưỡng, đánh giá phải do người có trình độ kỹ thuật nghề nghiệp không thấp hơn bậc 3 đảm nhận. 

Với việc tháo nối, sửa chữa dây dẫn

• Các công tác liên quan đến dây dẫn, hiệu chỉnh thiết bị điện phải do kỹ sư điện có trình độ chuyên môn thích hợp thực hiện. 
• Các thiết bị điện di động, đèn điện xách tay, máy điện cầm tay phải nối vào lưới điện qua ổ cắm và việc đấu nối này cần được thực hiện chuẩn kỹ thuật, an toàn điện. 
• Quá trình thay cầu chảy, bóng đèn do công nhân thực hiện phải đảm bảo các thiết bị bảo hộ cá nhân phù hợp. 

Đối với dây dẫn điện ngoài trời

Dây dẫn điện ngoài trời sử dụng cho các công trình cấp điện tạm thời phải có vỏ bọc mắc trên cột sứ cách điện. Yêu cầu khoảng cách từ dây đến mặt đất hoặc mặt sàn tính theo phương thẳng đứng không được nhỏ hơn các tiêu chuẩn: 

• 2,5m nếu phía dưới là khu vực làm việc
• 3,5m nếu phía dưới là lối đi lại
• 6,0m nếu phía dưới là đường đi lại của các phương tiện cơ giới
• 6,5m nếu phía dưới là đường tàu điện, tàu hỏa. 

Ngoài ra, không được có quá 2 mối nối trong đoạn dây dẫn của một khoảng cột và các điểm nối cần đặt ở gần điểm buộc dây dẫn vào cổ sứ.

Đối với công nhân làm việc với thiết bị điện tại công trường

• Phải được đào tạo kiến thức cơ bản về an toàn và kỹ thuật điện. Nội dung đào tạo cần phù hợp với vị trí làm việc và công tác vận hành. 
• Công nhân thao tác với điện trên công trường phải đủ tiêu chuẩn sức khỏe, không mắc bệnh tim và được kiểm tra sức khỏe định kỳ. 
• Công nhân vận hành thiết bị điện phải có tay nghề phù hợp với từng vị trí, công việc cụ thể. Trình độ kỹ thuật an toàn điện của công nhân vận hành điện không được thấp hơn bậc 2, trong khi đó tiêu chuẩn của công nhân trực trạm điện là bậc 3. 
• Công nhân điện phải được trang bị đầy đủ các đồ phòng hộ cá nhân theo tiêu chuẩn, đồng thời có kỹ năng sơ cứu cơ bản khi gặp người bị điện giật. 
• Hàng năm, công nhân điện phải được đào tạo và kiểm tra kiến thức chuyên môn, chuyên ngành. 

Vùng nguy hiểm điện trong các công trường

Vùng nguy hiểm này được xác định là dải đất hoặc không gian được giới hạn bởi 2 mặt phẳng thẳng đứng song song: mặt thứ nhất đi qua hình chiếu trên mặt đất của dây dẫn ngoài cùng, mặt thứ 2 cách mặt phẳng đầu tiên khoảng cách ứng với các cấp điện áp như sau: 

Một số yêu cầu khác

• Tách biệt lưới động lực và lưới chiếu sáng tại công trường, đảm bảo có khả năng cắt điện toàn bộ phụ tải của một khu vực hoặc từng hạng mục công trình. 
• Ngắt cầu dao cấp điện trong mọi hoạt động lắp ráp, sửa chữa và cần được treo bảng “cấm đóng điện”. 
• Đảm bảo quá trình lắp ráp và vận hành dây dẫn, thiết bị điện không bị phát nóng do quá nhiệt hoặc các mối nối lỏng lẻo. 
• Đèn chiếu sáng nối với lưới điện phải có độ cao tối thiểu so với mặt đất hay sàn nhà là 2,5m. Trong điều kiện không đảm bảo độ cao này, cần dùng đèn có điện áp <36V. 
• Các thiết bị điện ở công trường trong thời gian sử dụng cần có biển báo “Biển báo an toàn điện” theo TCVN 2572:1978. 

Một số câu hỏi về an toàn điện trong xây dựng

Câu hỏi 1: Các vật mang điện có thể gây tai nạn cho người lao động trên công trường là gì?

Trả lời: Trên công trường, bất kỳ thiết bị điện nào nếu không đảm bảo yếu tố an toàn đều có thể gây nguy hiểm cho người lao động, người vận hành, như:

• Dụng cụ điện cầm tay, máy móc hạng nặng
• Đường dây điện trên cao, gần khu vực làm việc
• Đường dây âm tường, dưới mặt đất…

Câu hỏi 2: Cần lưu ý vấn đề gì khi làm việc trong công trường trong ngày mưa bão?

Trả lời: Để đảm bảo an toàn điện trong ngày mưa bão, cần đảm bảo 2 vấn đề tối thiểu:

• Ngắt nguồn điện các thiết bị ngoài trời để tránh mưa gây rò rỉ điện, sét đánh
• Tránh xa khu vực có nguy cơ sét đánh, rò điện như cột điện, trạm biến áp hoặc khu vực bị ngập nước

Ngoài an toàn điện trong xây dựng, bạn có thể tìm hiểu thêm về quy tắc an toàn điện trong công nghiệp tại: https://btb-electric.com/vi/an-toan-dien-cong-nghiep/