24-09-2025
Phân biệt các đường cong đặc tính của CB (CB trip curve)
Đường cong đặc tính trong CB là giá trị góp phần đánh giá chất lượng của loại CB để đưa ra lựa chọn lắp đặt. Những ký hiệu B, C, D hay K, Z biểu thị cho các loại đường cong đó và được thể hiện thành C20, B40 hay D125. Cùng BTB Electric giải nghĩa và phân biệt các loại đường cong đặc tính của CB trong bài viết sau.
Đường cong đặc tính của CB là gì?
Đường cong đặc tính (trip curve) hay đường cong đặc tuyến là giá trị cho biết tốc độ ngắt mạch của thiết bị ngắt mạch bất kì trong một giá trị dòng điện nhất định. Đường cong được thể hiện qua biểu đồ tương quan giữa thời gian ngắt (trục tung) và cường độ dòng điện (trục hoành).
Đường cong đặc tính có ký hiệu là các chữ cái viết hoa, xuất hiện trên mặt trước của các thiết bị như MCB, MCCB, RCBO,... Ký hiệu đường cong đặc tuyến gắn liền với giá trị dòng điện. Ví dụ như C32 thể hiện dòng CB này có đường cong loại C và dòng điện định mức 32A.
CB hay aptomat cần ngắt mạch càng nhanh càng tốt khi gặp sự cố quá dòng. Tuy nhiên trong thực tế, CB không nên bảo vệ mạch quá nhanh. Ví dụ, động cơ khi khởi động luôn gặp hiện tượng quá dòng. Dòng khởi động là dòng điện tiêu thụ cao trong quá trình khởi động động cơ, thường gây sụt áp đường dây.
Do vậy CB cần phải chịu được dòng khởi động mà không làm ngắt mạch. CB không nên ngắt quá nhanh gây mất điện khi khởi động động cơ và cũng không nên ngắt quá muộn để tránh sự cố nguy hiểm. Đây là lúc cần lựa chọn đường cong đặc tính của CB.
Xem thêm: Dòng cắt aptomat là gì? Cách chọn dòng cắt ngắn mạch aptomat
Cách đọc hiểu biểu đồ đường cong đặc tính
Một đường cong đặc tính tiêu chuẩn có 3 thành phần:
- Thermal tripping: Đường cong bảo vệ quá tải (cơ chế quá nhiệt)
- Electromagnetic tripping: Đường cong bảo vệ ngắn mạch (cơ chế cảm ứng từ)
- Ideal trip curve: Đường cong bảo vệ lý tưởng theo thiết kế
Biểu đồ dưới đây thể hiện giá trị đường cong đặc tính loại C trên MCB. Biểu đồ có trục hoành là giá trị I/In và trục tung là giá trị thời gian (giây). Dòng điện càng cao đồng nghĩa thời gian cắt mạch càng ngắn.
Hai đường cong chạy gần như song song bao lấy một vùng tác động ngắt mạch của thiết bị. Vùng này chia thành 2 vùng nhỏ hơn là Thermal tripping (cắt quá tải bởi thanh lưỡng kim) và Electromagnetic tripping (cắt ngắn mạch bởi cuộn hút).
Trong biểu đồ trên, ví dụ:
- Tại mức I/In = 2 sẽ kích hoạt cắt quá tải nhiệt sau khoảng 20 giây.
- Tại mức I/In = 10 sẽ kích hoạt cắt ngắn mạch sau khoảng 0.01 - 0.04 giây.
Trong thực tế, mối tương qua giữa dòng điện và thời gian ngắt có thể bị ảnh hưởng bởi môi trường hay tuổi thọ của CB.
Các loại đường cong đặc tính CB
Có 5 loại đường cong đặc tính bảo vệ cho aptomat với các ký hiệu B, C, D, K và Z.
Đường cong B
Đường cong đặc tính B (B curve) dùng cho CB có khả năng ngắt ngay lập tức khi dòng điện chạy qua gấp 3 - 5 lần dòng định mức In. Thời gian ngắt mạch khoảng 0.02 - 20 giây. Loại đường cong này phù hợp cho các ứng dụng có đột biến dòng rất thấp và cần ngắt mạch nhanh như điện trở, chiếu sáng,...
Đường cong C
Đường cong đặc tính C (C curve) dùng cho aptomat có khả năng ngắt mạch khi dòng điện chạy qua gấp 5 - 10 lần dòng định mức In. Thời gian ngắt mạch khoảng 0.02 - 4 giây. Vì có dòng đột biến ngưỡng trung bình nên CB dòng cắt C được dùng để bảo vệ động cơ công suất nhỏ, máy biến áp,...
Đường cong D
CB có đường cong loại D cho khả năng ngắt mạch khi dòng điện đạt 10 - 20 lần In. Thời gian ngắt của đường cong đặc tính D trong khoảng 0.04 - 4 giây. Loại CB sử dụng D curve được dùng cho các động cơ công suất lớn hoặc thiết bị, máy móc trong các ngành công nghiệp sản xuất, chế tạo.
Đường cong K
Aptomat có đường cong đặc tính loại K cho khả năng ngắt mạch khi phát hiện dòng điện đạt 10 - 14 lần dòng định mức, thời gian ngắt tối đa 5 giây. Loại đường cong này phù hợp cho CB giám sát tải công suất rất lớn trong công nghiệp nặng.
Đường cong Z
Đường cong đặc tính Z có đặc trưng ngắt mạch tại ngưỡng I đạt 2 - 3 lần In. Loại CB có đường cong Z được dùng trong các ứng dụng có tính nhạy cảm rất cao, yêu cầu bảo vệ ngắn mạch nghiêm ngặt.
Một số câu hỏi về đường cong đặc tính trên CB
Câu hỏi 1: Tải dân dụng nên dùng loại đường cong đặc tính nào?
Trả lời: Tải dân dụng thông thường có tính ổn định dòng cao, dùng CB có đường cong loại B là tối ưu nhất về mặt chi phí mà vẫn đảm bảo khả năng cắt mạch. Tuy nhiên CB đường cong loại C phổ biến hơn loại B nên có thể sử dụng loại này.
Câu hỏi 2: Làm sao để nhận biết ký hiệu đường cong trên mặt aptomat
Trên mặt aptomat, đặc biệt là MCB thường có ký hiệu như C32, B50,... Chữ cái đầu tiên chính là ký hiệu đường cong đặc tính và giá trị sau là cường độ dòng điện định mức (A).
Câu hỏi 3: Trên mặt CB không có ký hiệu đường cong thì sao?
Mặc định giá trị đường cong đặc tính của CB đa phần là loại C nên có thể không xuất hiện ký hiệu này ở mặt trước.
