12-09-2025
Rơ le bảo vệ mất pha là gì? Cách lắp đặt và ứng dụng
Trong hệ thống điện 3 pha cấp nguồn cho động cơ, sự cố mất pha gây ảnh hưởng rất nghiêm trọng cho cấu kiện thiết bị và khả năng vận hành hệ thống. Do vậy khi thiết kế nguồn điện cho động cơ, bắt buộc phải có biện pháp bảo vệ mất pha. Biện pháp phổ biến nhất là dùng rơ le bảo vệ mất pha để cảnh báo ngắt nguồn khi có sự cố này. Cùng BTB Electric tìm hiểu về nguyên lý hoạt động, ứng dụng và cách lắp đặt relay mất pha trong bài viết sau.
Khái niệm rơ le bảo vệ mất pha
Rơ le bảo vệ mất pha là thiết bị dựa trên trạng thái tiếp điểm bên trong để đưa ra cảnh báo về sự cố mất pha. Trong trường hợp bình thường các tiếp điểm đóng lại và khi mất pha, các tiếp điểm mở ra.
Nhiều loại rơ le mất pha có tích hợp chức năng bảo vệ quá áp, thấp áp hay ngược pha, cân bằng pha. Tuy nhiên loại rơ le này chỉ có khả năng cảnh báo chứ không thể chủ động ngắt điện. Do vậy khi lắp đặt relay mất pha, cần kết hợp với các thiết bị đóng ngắt như contactor.
Nguyên lý hoạt động của rơ le bảo vệ mất pha
Relay bảo vệ mất pha sẽ hoạt động theo nguyên lý sau:
- Khi các pha đấu nối được lắp đặt chính xác, đúng thứ tự và đủ pha thì rơ le đầu ra sẽ đóng lại. Khi gặp sự cố về lỗi mất pha thì rơ le bảo vệ sẽ tự động ngắt ra.
- Rơ le có tác dụng ngắt nguồn tổng khi xảy ra sự cố mất pha trên bất cứ pha nào. Ngoài việc bảo vệ dòng điện khỏi lỗi mất pha, loại rơ le này còn có chức năng bảo vệ thứ tự pha.
Với những máy thường xuyên thay đổi vị trí nguồn thì relay bảo vệ mất pha sẽ giúp các thiết bị luôn hoạt động đúng chiều. Tránh trường hợp khi các thứ tự pha bị thay đổi thì chiều quay cũng đổi, điều này dẫn đến việc hệ thống sẽ bị chạy ngược và gây hư hại, tổn thất cho máy.
=>> Xem thêm: Cấu tạo, chức năng và ứng dụng của rơ le nhiệt
Phân loại và ứng dụng của rơ le bảo vệ mất pha
Dựa trên dòng điện áp, bộ rơ le bảo vệ mất pha có 2 loại cho mạch 1 pha và mạch 3 pha. Thiết kế bên ngoài 2 loại này khá tương đồng, điểm khác là trên loại 1 pha có 2 cực L – N trong khi trên loại 3 pha có 3 cực L hoặc 3 cực L và 1 cực N.
Nguyên lý hoạt động của 2 bộ rơ le mất pha đều khá tương đồng:
- Khi điện áp hệ thống nằm trong ngưỡng cài đặt Umin và Umax, rơ le luôn đóng tiếp điểm.
- Khi điện áp nằm ngoài khoảng giữa Umin – Umax, tiếp điểm rơ le sẽ mở ra. Khi đó đèn báo hiệu sẽ sáng màu đỏ.
Cơ chế này được kích hoạt khi bộ bảo vệ phát hiện lệch pha bất thường dù chỉ trên 1 dây pha. Rơ le bảo vệ mất pha trực tiếp bảo vệ cho động cơ tải, tránh trường hợp mất pha gây cháy nổ, nguy hiểm cho hệ thống và người vận hành.
Cách lắp đặt rơ le mất pha cho mạch điện
Tại những nơi sử dụng động cơ 3 pha như nhà máy, xí nghiệp thì việc giám sát pha điện trong hệ thống điện 3 pha là việc làm cần thiết. Bởi nếu để xảy ra tình trạng mất pha thì sẽ gây ra thiệt hại vô cùng lớn. Chính vì vậy, relay bảo vệ mất pha sẽ giúp giám sát và khắc phục sự cố này. Tuy nhiên để rơ le bảo vệ này hoạt động hiệu quả thì cần lắp đặt chính xác.
Dưới đây là hướng dẫn lắp rơ le bảo vệ mất pha 3 pha mà bạn có thể tham khảo:
Lắp đặt relay bảo vệ mất pha theo nguyên lý điện áp
Dựa theo sơ đồ ta có:
- MC bên trái là 3 tiếp điểm động lực của contactor.
- MC bên phải là tiếp điểm A1 – A2 của cuộn hút contactor (hay còn gọi là cuộn coil).
- R, S, T sẽ được đấu vào 3 pha.
- Load là thiết bị sử dụng.
Ở phần tiếp điểm dùng tiếp điểm thường đóng (95-98) nối như trong hình. Khi rơ le phát hiện mất pha sẽ chuyển hướng hở ngắt cuộn hút của contactor ra. Và 3 tiếp điểm thường mở của contactor sẽ ngắt tải ra để tránh hư hại.
Tham khảo video lắp đặt relay bảo vệ mất pha cho động cơ:
Lắp relay bảo vệ mất pha theo nguyên lý dòng điện
Theo sơ đồ sẽ có:
- M là tải, bao gồm động cơ hoặc thiết bị điện.
- EOCR là rơ le bảo vệ mất pha.
- Tr là biến áp từ 380V xuống 220V. Nếu có nguồn 220V rồi thì không cần dùng tới biến áp.
- MC bên trái là 3 tiếp điểm động lực của contactor.
- MC bên phải là tiếp điểm A1 – A2 của cuộn hút contactor.
- Ở phần tiếp điểm dùng tiếp điểm thường đóng (98 – 95) nối như trong hình.
- Cấp A1 – A2 là nguồn nuôi của rơ le bảo vệ mất pha.
- Trong 3 pha, mắc 2 dây động lực qua 2 biến dòng của rơ le.
Sử dụng rơ le mất pha giúp bảo vệ an toàn cho động cơ trong các rủi ro về pha mạch, tăng tuổi thọ và hiệu quả vận hành. BTB Electric đã có thêm một số video hướng dẫn cách lắp đặt cho thiết bị này, mời bạn theo dõi tại kênh Youtube BTB Electric Vietnam.
