RCCB là gì? Cấu tạo, tính năng và ứng dụng thực tế

Nguy cơ rò rỉ điện khi vận hành hệ thống điện luôn hiện hữu, không loại trừ là điện công nghiệp hay điện dân dụng. Khi điện rò ra các thiết bị mà con người chạm vào sẽ gây giật điện, có thể nguy hiểm tới tính mạng. RCCB ra đời như một thiết bị đóng cắt điện an toàn ngăn ngừa các sự cố rò rỉ điện xảy ra. BTB Electric sẽ tổng hợp những thông tin quan trọng xoay quanh loại cầu dao tự động ngày như cấu tạo, nguyên lý hoạt động và ứng dụng của RCCB trong thực tế. Cùng theo dõi bài viết sau đây từ chúng tôi!

Mục lục

Khái niệm và cấu tạo RCCB

RCCB trong tiếng Anh là viết tắt của Residual Current Circuit Breaker, tức bộ đóng ngắt chống dòng rò. Đây là một loại aptomat CB có chức năng bảo vệ hệ thống điện, ngăn ngừa hiện tượng rò rỉ điện trong đường dây hay bề mặt thiết bị điện, từ đó bảo vệ sức khỏe, an toàn tính mạng của người sử dụng điện. RCCB thường được lắp đặt tại đầu vào hệ thống điện tổng hoặc điện từng khu vực. Đặc điểm chung của các hệ thống này là dây điện đi âm tường để tăng tính an toàn.

RCCB có hai loại chính là loại 1 pha 2 cực và loại 3 pha 4 cực:

RCCB 1 pha 2 cực: Được thiết kế để sử dụng cho hệ thống điện 1 pha 220V, ứng dụng cho công trình dân dụng và thương mại. Loại này có 1 cặp cực L – N tương ứng đấu 1 dây pha và 1 dây trung tính.
RCCB 3 pha 4 cực: Được thiết kế với 4 cặp cực gồm 3 cặp L – đấu dây pha và 1 cặp N – đấu dây trung tính. Loại RCCB này được sử dụng trong công trình công nghiệp và thương mại, thuộc hệ thống điện 3 pha 380V.

Trong cấu tạo RCCB, bộ phận quan trọng nhất là bộ phận phát hiện dòng rò RCD. Dòng điện dẫn qua dây pha và dây trung tính đi vào trong RCCB sẽ qua một cơ cấu hình xuyến, tạo thành cuộn sơ cấp của máy biến dòng. Trong khi đó cuộn thứ cấp được nối với rơ le ngắt điện từ có khả năng phát hiện dòng rò và ngắt mạch.

Bên cạnh đó, đặc trưng bề mặt RCCB là nút Test (màu vàng hoặc màu xanh hoặc màu đen) có chức năng kiểm tra khả năng phát hiện dòng rò.

Nguyên lý làm việc của RCCB

Nguyên lý hoạt động của RCCB là đảm bảo dòng điện vào bằng với dòng điện ra. Đây là nguyên lý được đề cập lần đầu năm 1955 bởi Charles Dalziel. Như BTB Electric đã thông tin, RCCB sở hữu máy biến áp cân bằng lõi với cuộn dây sơ cấp và thứ cấp kèm 1 rơ le nhạy.

Trong hoạt động bình thường, cường độ dòng điện các dây dẫn là bằng nhau, tổng vector các dòng điện bằng 0 và không sản sinh từ trường dư.
Khi có dòng điện rò rỉ sẽ tạo ra sự mất cân bằng trong mạch, tổng véc tơ dòng điện khác 0 tạo ra từ trường, truyền tín hiệu tới rơ le cảm biến. Bộ phận này sẽ ngay lập tức ngắt mạch và làm RCCB ngắt.

Cơ chế ngắt xảy ra khi dòng điện dư phát hiện nằm trong khoảng 50 – 100% dòng cắt định mức.

RCCB từ BTB Electric có khả năng phát hiện dòng điện dư từ 10mA (ngưỡng điện giật) tới 300mA (ngắt điện khi có hỏa hoạn). Xem thông tin dòng sản phẩm tại: https://btb-electric.com/vi/rccb-rcbo/

Những tính năng nổi bật của RCCB

Được thiết kế chuyên cho mục đích phát hiện và ngắt dòng rò trong mạch, RCCB có các tính năng nổi bật sau đây:

Bảo vệ an toàn: RCCB là loại cầu dao tự động, nhanh chóng phát hiện rủi ro dòng rò và bảo vệ người sử dụng hết mức có thể. Rơ le cảm ứng trong RCCB rất nhạy, nhanh chóng ngắt điện, không cho dòng rò lan tới bề mặt thiết bị điện và gây nguy hại cho người sử dụng.
Phát hiện dòng rò: Cơ chế phát hiện dòng rò của RCCB rất nhạy, dựa trên nguyên lý cân bằng giữa dây pha và dây trung tính. Cơ chế này cũng là cơ sở để phát triển RCBO – một loại bộ đóng ngắt mạch chống dòng rò đa năng hơn.
Độ tin cậy cao: Môi trường ẩm ướt là nơi lý tưởng để dòng điện rò lan truyền và cũng là môi trường phát huy tốt nhất công dụng của RCCB với tốc độ ngắt mạch lớn hơn thông thường.
Phòng tránh trộm cắp: Khi phát hiện dòng điện chênh lệch do đảo pha để đánh cắp điện, RCCB sẽ ngắt mạch ngay lập tức để đảm bảo an toàn lưới điện.

Ứng dụng thực tế của RCCB

Khi lắp đặt vào hệ thống, RCCB thường đi liền với nối đất để tăng khả năng bảo vệ trước dòng rò. Các mức phát hiện dòng rò của CB này lần lượt là 10mA, 30mA, 100mA và 300mA, 500mA tương ứng với độ nhạy giảm dần. Mặt khác hệ thống khi có RCCB yêu cầu đường dây phải được đi âm tường để hạn chế rủi ro.

Với 4 mức dòng cắt như vậy, RCCB được ứng dụng trong:

Công trình dân dụng, thương mại với mức dòng rò 10mA, 30mA.
Các trường hợp bảo vệ dự phòng như hỏa hoạn, nổ điện với mức dòng rò 100mA.
Tủ điện phân phối trong công nghiệp với mức dòng rò 300mA, 500mA kèm thời gian trễ 50ms, 250ms,…

Bên cạnh đó, tùy thuộc quy mô bảo vệ mà RCCB được sử dụng có mức ngắt dòng rò khác nhau. Ví dụ như tòa nhà lớn cần sử dụng loại 100mA hoặc 300mA, gia đình chỉ cần mức 10mA.

RCCB khác gì so với RCBO?

RCCB và RCBO là hai thiết bị đóng cắt mạch điện thường xuyên bị nhầm lẫn bởi chúng đều có khả năng phát hiện dòng rò rỉ và có thiết kế bên ngoài với nhiều điểm giống nhau.

Tuy nhiên với những đặc điểm cơ bản sau đây từ RCCB và RCBO BTB Electric, bạn sẽ dễ dàng phân biệt được hai loại thiết bị này.

RCCB chỉ có tính năng phát hiện dòng điện dư (hay dòng rò) trong mạch điện và ngắt mạch. Tại mặt ngoài RCCB có nút Test và chỉ 1 cần gạt đơn.
RCBO có tính năng phát hiện dòng rò và phát hiện dòng quá tải, ngắn mạch, là sự kết hợp giữa MCB và RCCB. Mặt ngoài RCBO khá tương đồng với MCB và có thêm nút Test.

RCCB và RCBO không thể thay thế cho nhau bởi tính năng khác nhau. Ngoài ra bạn có thể phân biệt chính xác hơn hai thiết bị này qua bài viết so sánh RCCB và RCBO từ BTB Electric.

So sánh RCCB và ELCB

RCCB và ELCB khá dễ phân biệt khi điểm chung lớn nhất của hai loại cầu dao điện này là tính năng phát hiện dòng rò. Tuy nhiên ELCB có tích hợp bộ nối đất nên sẽ phát hiện dòng dư qua bộ nối đất hoặc môi trường. Trong khi đó RCCB phát hiện dòng dư trong mạch điện. Trong môi trường ẩm ướt, ELCB phát hiện dòng rò tốt hơn RCCB.

Về thiết kế bên ngoài, vì là sự kết hợp giữa RCCB và MCCB nên ELCB có thiết kế dạng khối tương tự MCCB và có thêm nút Test. ELCB không có loại 2 cực trở xuống, trong khi RCCB có.

Chi tiết những điểm giống và khác nhau giữa hai thiết bị này, bạn có thể tìm hiểu qua bài so sánh chọn ELCB hay RCCB từ BTB Electric.

Những lưu ý khi lắp đặt và sử dụng RCCB

Điều kiện lý tưởng tại môi trường lắp đặt RCCB như sau:

Lắp đặt RCCB nối tiếp sau MCB để đảm bảo có thêm khả năng chống quá tải cho mạch điện.
Nhiệt độ môi trường từ -5 độ C đến 55 độ C, nhiệt độ trung bình ngày không vượt quá 45 độ C.
Độ ẩm dao động trong khoảng 45 – 95%.
Tránh khu vực tường gồ ghề, dễ có rung lắc hoặc va đập mạnh.
Độ cao lắp đặt không quá 2000m so với mực nước biển.
Không nên sử dụng trong môi trường quá nhiều hơi nước, hơi dầu, khói bụi, kiềm, axit và các tác nhân gây hại RCCB khác.
Tránh lắp đặt tại nơi có ánh nắng trực tiếp liên tục nhiều giờ.
Nên đặt thiết bị trong bảng điện có nắp đậy để ngăn bụi, nước và các nguy cơ gây hại khác xâm nhập.

Trong quá trình sử dụng RCCB, bạn cần đảm bảo:

Test tính năng chống rò với nút test định kỳ 1 lần/tháng.
Hệ thống dây dẫn, bao gồm dây tải và dây pha vào RCCB đều được nối âm tường.
Có thể thay thế cụm RCCB và MCB bằng RCBO với thông số tương ứng.

RCCB từ BTB Electric là dòng cầu dao chống dòng rò chất lượng cao hàng đầu thị trường, được sản xuất và kiểm định đạt tiêu chuẩn châu Âu IEC/EN 61008-1. Chúng tôi có đa dạng dòng RCCB từ dòng cắt 10mA tới 300mA, phục vụ tốt cho hầu hết nhu cầu từ khách hàng. BTB Electric đảm bảo các thiết bị phát huy hiệu quả tuyệt đối chức năng chống dòng rò, chống điện giật và nguy cơ hỏa hoạn, đảm bảo an toàn cho người dùng.

Tham khảo thêm các sản phẩm khác từ BTB Electric tại: https://btb-electric.com/vi/san-pham/.