RCBO là gì? Chức năng, ứng dụng và hướng dẫn lắp đặt

RCBO là thiết bị đóng cắt mạch điện có hiệu quả cao, xử lý nhanh trong nhiều trường hợp rủi ro về điện. Khi so sánh với một số dòng CB khác như MCB hay RCCB thì RCBO có thêm những tính năng ưu việt. Vậy chính xác thì aptomat RCBO là gì và nguyên lý hoạt động như thế nào? Ứng dụng RCBO trong thực tế sao cho hiệu quả? BTB Electric sẽ giải đáp giúp bạn.

Mục lục

Aptomat RCBO là gì?

RCBO (Residual Current Circuit Overcurrent) là dòng aptomat chống rò điện chất lượng cao, bảo vệ hệ thống điện trước dòng rò hoặc các sự cố gây chập cháy điện. RCBO có khả năng phát hiện rò điện và ngắt điện tức thì, ngăn không cho dòng điện rò tăng cường độ và lan tới các thiết bị điện.

RCBO còn có thêm tính năng chống quá tải điện và chống ngắn mạch. Có thể hiểu dòng aptomat chống giật này là sự kết hợp giữa RCCB – aptomat chống dòng rò và MCB – aptomat dạng tép chống quá tải và ngắn mạch. Vai trò của RCBO hoàn toàn có thể thay thế cho MCB hay RCCB trong mạch điện. Nhìn chung RCBO bảo vệ cho mạch điện luôn hoạt động an toàn và loại trừ sớm các rủi ro xảy ra với hệ thống điện và con người.

RCBO gồm 4 loại chính là 1 pha 2 cực, 2 pha 2 cực, 3 pha 3 cực và 3 pha 4 cực. Trong đó loại RCBO 2 pha 2 cực được sử dụng phổ biến trong mạng điện dân dụng và RCBO 3 pha 4 cực xuất hiện trong các hệ thống điện sản xuất.

Cấu tạo aptomat chống giật dạng tép RCBO

Aptomat RCBO được kết hợp từ MCB và RCCB nên cấu tạo cũng được thừa hưởng từ hai thiết bị này. Trong RCBO hai bộ phận quan trọng nhất là ARC divider xử lý quá tải, ngắn mạch và RCD circuit board xử lý dòng rò. Ngoài ra trong RCBO có các linh kiện khác như:

Thermal Overload detection: Bộ phận phát hiện rủi ro quá tải nhiệt.
Manual switch: Thiết bị đóng cắt và chuyển đổi.
RCD test button: Nút test dòng rò.
Short circuit detection coil: Dây phát hiện ngắn mạch.
RCD toroid – RCD hình xuyến: Phần cảm biến dòng rò trong RCD.

Buồng dập hồ quang ARC divider

Trong thiết kế buồng dập hồ quang, các tấm kim loại được ghép lại và tạo thành một khoảng trống ở giữa để dập và làm mát hồ quang. Vị trí đặt hồ quang cần được lựa chọn cẩn thận và cách ly bằng các vật liệu phù hợp để đảm bảo an toàn. Ở điểm tiếp xúc chính, hồ quang được sinh ra.

Có hai loại hồ quang chính:

Hồ quang nửa kín
Hồ quang kiểu hở

Cả hai loại này đều có những điểm khác biệt như lỗ thoát khí và lớp vỏ kín của MCB. Hồ quang kiểu hở có thể chịu điện áp cao đến 1000V và sử dụng điện áp lớn hơn đến 50KV, trong khi hồ quang nửa kín thì chịu mức điện áp thấp hơn.

Bảng mạch RCD

RCD là tên viết tắt của Residual Current Device, là một thiết bị tự động ngắt mạch điện khi phát hiện sự mất cân bằng giữa cường độ dòng điện trong cặp dây nóng và dây mass. linh kiện này được cấu tạo đơn giản với một cuộn nam châm và hai dây dẫn điện chạy qua bên trong cuộn nam châm đó. Khi có sự khác biệt về dòng điện giữa hai dây, nam châm sẽ phát hiện và tự động ngắt mạch điện.

=>> Bảng mạch RCD là thiết bị quan trọng nhất trong dòng aptomat chống giật khác là RCCB.

Nguyên lý làm việc của RCBO

RCBO có 3 nguyên lý làm việc là bảo vệ quá tải, bảo vệ ngắn mạch và chống dòng rò:

Bảo vệ quá tải và ngắn mạch

Khi đóng RCBO, các tiếp điểm bên trong đóng nhờ 2 khớp nối số 2 và số 3, liên kết với cụm tiếp điểm động bao gồm lò xo và nam châm. Khi RCBO đóng, 2 nam châm số 4 và số 5 không hút nhau. Trường hợp mạch điện quá tải hoặc ngắn mạch, hai nam châm này sẽ hút nhau khiến móc số 3 bật khỏi móc số 2, dẫn đến lò xo số 1 được thả lỏng làm ngắt mạch điện.

Chống dòng rò

RCD trong RCBO có nhiệm vụ theo dõi tính cân bằng giữa dòng điện dây pha và dòng điện dây mass chạy qua. Dòng rò sinh ra khi có độ chênh lệch dòng điện giữa 2 dây, nếu đủ lớn sẽ tác động lên nam châm trong RCD và ngắt các tiếp điểm, khiến dòng điện không thể đi qua RCBO.

Sự kết hợp giữa 2 nguyên lý hoạt động trên giúp RCBO vừa có chức năng như MCB, vừa có thể hoạt động như RCCB.

=>> Xem thêm: So sánh RCBO và RCCB – Những điểm giống và khác nhau

Ứng dụng của RCBO trong thực tế

RCBO là sự lựa chọn hoàn hảo cho việc bảo vệ mạch điện khỏi quá tải và ngắn mạch trong hệ thống điện gia đình, thương mại và công nghiệp. Vì được tích hợp giữa chức năng chống dòng rò của RCCB và chức năng chồng quá tải, ngắn mạch của MCB nên dòng CB điện này giúp tăng cường kiểm soát tần suất sử dụng điện và tự động ngắt nguồn khi có sự cố, từ đó phòng tránh nguy cơ hỏa hoạn. Do đó dòng aptomat này là một giải pháp tiết kiệm không gian và chi phí so với việc sử dụng cả hai dòng CB riêng lẻ trên cùng một mạch.

RCBO cũng là lựa chọn lý tưởng cho các thiết bị điện nhạy cảm và mạch điện cần sự bảo vệ chính xác. Các aptomat RCBO có thể được điều chỉnh để phát hiện sớm dòng điện rò rỉ đất và dòng điện đường dây, bảo vệ thiết bị quan trọng và giảm thiểu nguy cơ hỏng hóc.

Ngoài việc tích hợp vào các bảng mạch điện, RCBO cũng được sử dụng rộng rãi trong các thiết bị điện công suất cao như máy bơm nước, máy mài, máy cắt và máy khoan để ngăn chặn nguy cơ giật điện trực tiếp và bảo vệ người sử dụng. Với ngưỡng dòng rò định mức từ 10mA, RCBO không làm ảnh hưởng đến hoạt động của các thiết bị điện.

Bạn có thể lựa chọn từ nhiều loại RCBO phù hợp với nhu cầu cụ thể. Có 6 loại chính dựa trên đặc tính đường cong, bao gồm S, AC, A, F, C và B. Mỗi loại được thiết kế để đáp ứng các yêu cầu riêng biệt:

RCBO loại A sử dụng cho dòng điện 1 chiều có xung lên đến 6mA.
RCBO loại F dùng cho máy rửa bát, điều hòa, máy giặt,…
RCBO loại B lắp được cho mạch 1 pha và 3 pha, sử dụng cho máy hàn, thang cuốn, thang máy, bộ biến tần và hệ thống quang điện,…

Ngoài ra, RCBO cũng được áp dụng cho các thiết bị đặc thù có dòng rò lên đến 300mA, nhằm mục đích bảo vệ và ngăn chặn nguy cơ hỏa hoạn trong trường hợp các thiết bị này gặp rủi ro như trong môi trường ẩm ướt hay có nguy cơ chập cháy.

RCBO có khác ELCB không?

RCBO và ELCB đều là các thiết bị đóng cắt mạch điện với khả năng phát hiện dòng rò hay bảo vệ ngắn mạch và quá tải điện. Điểm khác biệt đầu tiên giữa 2 thiết bị là về mặt thiết kế. Vì được tích hợp từ MCB và RCCB nên RCBO có thiết kế dạng aptomat tép. Còn ELCB phát triển từ MCCB nên có dạng aptomat khối.

Chức năng của RCBO khá giống với ELCB là ngăn dòng rò, tuy nhiên thì nguyên lý hoạt động lại khác nhau. ELCB phát hiện dòng rò rỉ chạy qua mạch nối đất và ngắt mạch. RCBO tính toán được lượng dòng dư trên 2 dây pha và trung tính rồi ngắt mạch. Do vậy mà ELCB có khả năng chống giật tốt hơn RCBO. Tuy nhiên tùy vào điều kiện mạch điện bạn có thể linh hoạt chọn một trong hai thiết bị này.

Chi tiết so sánh 2 thiết bị bạn xem tại: So sánh ELCB và RCBO

Hướng dẫn lắp đặt RCBO

Có 2 trường hợp khi lắp đặt RCBO vào hệ thống đó là lắp để hoàn thiện hoặc lắp để bổ sung. Trường hợp lắp để hoàn thiện bạn tiến hành lắp đặt tương tự như cách đấu aptomat. Còn khi lắp bổ sung vào hệ thống có sẵn thì lưu ý đặt RCBO tổng nối tiếp sau cầu dao tổng. Trước khi lắp đặt, bạn cần trang bị các dụng cụ cần thiết như bút thử điện, tua vít, kìm tuốt, bao tay cách điện,…

Các bước lắp RCBO như sau:

Bước 1: Ngắt nguồn điện qua dây đấu và thông báo cho người xung quanh biết. Sau đó lấy bút thử điện kiểm tra chắc chắn không còn điện mới bắt đầu đấu RCBO.
Bước 2: Bắt vít RCBO vào trong bảng điện hoặc tủ điện tùy tình hình thực tế. Đặt đầu line (nối với nguồn) ở trên và đầu load (nối với tải) xuống dưới. Lưu ý bắt vít thật chặt và dùng tay kiểm tra lại.
Bước 3: Đấu dây 2 đầu vào RCBO. Lưu ý dây pha (thường là màu đỏ) gắn với cọc L của RCBO, dây trung tính (thường có màu xanh) gắn cho cọc N. Không được phép đấu lẫn lộn dây và cọc với nhau vì sau đó khi đóng điện RCBO sẽ ngay lập tức bị chập cháy.
Bước 4: Kiểm tra các yếu tố kỹ thuật điện của RCBO, đảm bảo bạn lắp đặt đúng hướng dẫn. Nếu hệ thống có dây tiếp đất thì cần nối vào vỏ của phụ tải rồi nối đất.

Cách kiểm tra RCBO sau lắp đặt

Sau khi đấu RCBO, bạn cần kiểm tra độ an toàn và tính hoạt động ổn định của aptomat này. Có 2 cách để kiểm tra RCBO là dùng nút test ở mặt trước hoặc đấu phụ tải. Phương pháp dùng nút test là nhanh và chính xác nhất còn phương pháp dùng phụ tải cần được thực hiện bởi kỹ thuật điện và có đầy đủ thiết bị.

Kiểm tra RCBO với nút test

Hầu hết các mẫu RCBO đều trang bị nút test phía ngoài, ký hiệu chữ “T” hoặc “Test”. Nút này được nhà sản xuất khuyến cáo thử định kỳ 1 lần/tháng.

Nút test có chức năng kiểm tra tính năng chống giật trên RCBO. Khi đóng điện, bạn ấn nút này và RCBO ngắt điện lập tức thì thiết bị đang hoạt động bình thường. Nếu không ngắt thì RCBO đã bị lỗi chống giật và bạn cần thay mới.

Kiểm tra RCBO bằng phụ tải ngoài

Nếu bạn có kiến thức về điện, bạn có thể thực hiện các bước sau để kiểm tra RCBO với tải ngoài:

Không đấu dây trung tính của tải với aptomat mà đấu qua 1 công tắc trung gian và cùng với dây nóng của tải đấu với tải ngoài và đo bằng đồng hồ miliampe. Sau đó bạn đóng điện lên. Nếu RCBO tự động ngắt điện thì là hoạt động bình thường. Cùng với đó để tính được dòng điện trong tải bạn cần tính toán trước dòng sử dụng của tải và quan sát trên đồng hồ miliampe.

Chi tiết về các bước và lưu ý khi kiểm tra, bạn xem tại: Hướng dẫn test CB chống giật chuẩn xác và an toàn

Những lưu ý khi đấu RCBO và sử dụng

Lưu ý về môi trường lắp đặt RCBO: RCBO nên được đặt ở những nơi khô thoáng, không bị ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp hay nước mưa hắt vào. Hạn chế đặt RCBO tại vị trí ẩm ướt như trong phòng tắm, trong khu nấu nướng hoặc đặt ngoài trời. Nếu phải lắp tại những vị trí như vậy, bạn cần chọn RCBO có độ nhạy cao (ngưỡng dòng rò thấp) và cần có hộp cầu dao để bảo vệ.

Lưu ý khi RCBO bị ẩm: RCBO có thể bị đọng nước trong mùa nồm ẩm. Khi đó dòng điện rò theo hơi ẩm đi ra ngoài và relay sẽ tự động ngắt điện. Chỉ khi không khí khô lại thì mới có thể đóng RCBO. Nếu dòng rò vẫn an toàn với con người, bạn có thể chọn RCBO ngưỡng dòng rò cao hơn để tránh hiện tượng nhảy aptomat.

Lưu ý khi kiểm tra RCBO: Bạn nên kiểm tra RCBO với nút test định kỳ, tối thiểu 1 lần trong tháng. Không nên thực hiện các cách test khác nếu bạn không am hiểu về điện và không có thiết bị cần thiết.

RCBO thương hiệu BTB Electric là thiết bị chất lượng cao mang nhãn hiệu KEMA – KEUR uy tín toàn cầu. Sản phẩm là dạng aptomat 2 cực với dòng điện định mức 6A – 63A và dòng cắt tối đa 6kA. Tham khảo chi tiết thông số kỹ thuật và bản vẽ sản phẩm tại: https://btb-electric.com/vi/rccb-rcbo/