Aptomat 1 pha là gì? Cấu tạo, nguyên lý làm việc, ứng dụng

Aptomat 1 pha là thiết bị điện rất quen thuộc trong hệ thống điện dân dụng. Trong bài định nghĩa sau đây, BTB Electric sẽ giúp bạn khám phá aptomat 1 pha, cấu tạo, nguyên lý hoạt động và ứng dụng của loại cầu dao này trong đời sống.

Aptomat 1 pha là gì?

Aptomat 1 pha là dòng aptomat dùng trong hệ thống điện gia đình 1 pha 220V. Tên tiếng Anh của dòng aptomat này là Single – Phase Circuit Breaker.

Aptomat 1 pha có dạng tép, thiết kế nhỏ gọn, công năng chính là đóng cắt mạch điện với định mức dòng cắt mạch thấp. Do vậy loại CB này được sử dụng chủ yếu trong các công trình dân dụng, cụ thể tại các khu vực hoặc thiết bị có công suất sử dụng điện thấp.

Phân loại aptomat 1 pha

Aptomat 1 pha được chia thành loại 1 pha 1 cực và loại 1 pha 2 cực. Dòng aptomat 1 pha 1 cực có 1 cặp cực L đấu dây pha. Dòng aptomat 1 pha 2 cực có 1 cặp cực L đấu dây pha và 1 cặp cực N đấu dây trung tính, đảm bảo an toàn điện tốt hơn loại 1 pha 1 cực.

Hiện nay có các dòng aptomat 1 pha là:

• MCB 1 pha 1 cực, MCB 1 pha 2 cực: Dùng để ngắt mạch điện trong trường hợp quá tải và ngắn mạch.
• RCCB 1 pha 2 cực: Dùng để ngắt mạch khi phát hiện rò rỉ điện.
• RCBO 1 pha 2 cực: Dùng để ngắt mạch khi quá tải, ngắn mạch và rò rỉ điện.

Cấu tạo của aptomat 1 pha

Aptomat 1 pha có cấu tạo gồm 5 bộ phận cơ bản: tiếp điểm, hộp dập hồ quang, bộ phận truyền động, móc bảo vệ và vỏ ngoài:

• Tiếp điểm trong aptomat 1 pha chịu trách nhiệm mở và đóng mạch. Tùy thuộc vào loại aptomat, tiếp điểm có thể được chia thành hai cấp là tiếp điểm tĩnh và tiếp điểm động. 
• Hộp dập hồ quang là khu vực xử lý nếu phát sinh hồ quang điện trong quá trình đóng cắt mạch. Aptomat 1 pha đa phần có hộp dập hồ quang loại nửa kín và đặt trong vỏ aptomat.
• Bộ phận truyền động cắt trên aptomat 1 pha có thể điều khiển bằng tay kèm cơ chế cắt mạch tự động khi phát hiện sự cố.
• Móc bảo vệ dùng để dẫn mạch điện chạy qua aptomat và sẽ ngắt mạch khi 2 móc này tách xa nhau. Aptomat 1 pha sử dụng móc bảo vệ cơ chế điện từ dựa trên lực kháng của lò xo.
• Vỏ aptomat 1 pha làm từ nhựa cao cấp, chắc chắn, mặt trước thể hiện các thông số kỹ thuật.

Nguyên lý làm việc của aptomat 1 pha

Aptomat 1 pha có nguyên lý hoạt động chống quá tải dựa trên việc đo lường cường độ dòng điện chạy qua. Trong trạng thái đóng, móc bảo vệ của aptomat khớp với nhau, cho phép dòng điện chạy qua. Trường hợp quá tải điện hoặc ngắn áp sẽ phát sinh dòng chênh lệch giữa dây pha và dây mass, sản sinh ra từ trường. Từ trường tác động lên lò xo khiến lò xo kéo 2 móc ra xa, ngăn không cho dòng điện chạy qua. Móc bảo vệ va vào khớp chuyển động làm dập cần gạt aptomat xuống.

Aptomat 1 pha có nguyên lý hoạt động chống giật dựa trên sự so sánh dòng điện chạy qua hai dây mát và dây nóng. Nếu dòng điện rò vượt quá mức cho phép, thiết bị sẽ tự động ngắt điện. 

Dòng điện đi ra từ dây nóng và trở về qua dây mát có chiều ngược nhau. Từ trường biến thiên sinh ra trong lõi sắt của biến dòng cũng có chiều ngược nhau. Nếu hai dòng này bằng nhau, điện áp ra tại cuộn thứ cấp của biến dòng sẽ là 0. Khi aptomat phát hiện dòng chênh lệch, điện áp cung cấp cho mạch điều khiển phải ngắt ngay lập tức, nếu không sẽ gây rò điện nguy hiểm.

Điểm khác biệt giữa aptomat 1 pha và 3 pha

Aptomat 1 pha và aptomat 3 pha đại diện cho 2 dòng cầu dao tự động tiêu biểu sử dụng cho hệ thống điện 1 pha và điện 3 pha.

Bạn có thể dễ dàng phân biệt 2 loại aptomat này qua những đặc điểm sau:

• Về thiết kế: Aptomat 1 pha nhỏ gọn, có 1 hoặc 2 cặp cực đấu dây. Aptomat 3 pha khá lớn, có 3 hoặc 4 cặp cực đấu dây.
• Về tính năng: Aptomat 1 pha cắt dòng điện áp nhỏ, aptomat 3 pha cắt dòng điện áp lớn.
• Về ứng dụng: Aptomat 1 pha sử dụng nhiều trong hệ thống điện gia đình 220V. Aptomat 3 pha sử dụng cho điện công nghiệp 380V.

=>> Chi tiết so sánh tại: So sánh khác biệt và cách đấu aptomat 3 pha sang 1 pha

Ứng dụng của aptomat 1 pha trong đời sống

Aptomat 1 pha có dòng cắt mạch nhỏ nên được sử dụng trong hệ thống điện sinh hoạt 220V. Loại 1 pha 2 cực được dùng làm aptomat phòng khách, phòng ngủ, phòng bếp hay phòng vệ sinh. Còn loại 1 pha 1 cực dùng cho các thiết bị điện như điều hòa, bình nóng lạnh, bếp từ, máy sấy,… hoặc hệ thống điện chiếu sáng, điện sân vườn, điện phòng vệ sinh.

Bạn lưu ý hạn chế lắp aptomat 1 pha làm cầu dao tổng vì đây là vị trí cần có dòng cắt lớn, cần tính ổn định dòng điện. Trừ trường hợp ngôi nhà chỉ có nhu cầu sử dụng điện cơ bản như chiếu sáng, quạt, ổ cắm và một số thiết bị tiêu thụ điện thấp thì có thể lựa chọn phương án này.

Về cách lắp đặt, bạn tham khảo tại bài viết: Chi tiết cách đấu aptomat 1 pha 1 cực và 1 pha 2 cực

Trên đây là những thông tin mà BTB Electric đã tìm hiểu về aptomat 1 pha, nguyên lý hoạt động và ứng dụng của loại CB này trong đời sống. BTB Electric cung cấp một số dòng aptomat 1 pha với chất lượng sản phẩm đã được chứng minh trên toàn thế giới, bao gồm các dòng MCB và RCBO. Để tham khảo thêm về các sản phẩm này, bạn hãy truy cập https://btb-electric.com/vi/san-pham/.